محیط مصنوع

گردشگری فرهنگی به دنبال فراهم کردن امکان بازدید همگان و بالابردن آگاهی عمومی از محوطه های میراث و جلب رضایت گردشگران با رعایت اصالت و یکپارچگی آثار است. یکی از زمینه های مهم تأثیرگذار بر محیط، منظر و فضای محوطه های میراث، زیرساخت های گردشگری است که در مراجع جهانی، با اصولی در جهت توسعه پایدار گردشگری تبیین می شود. اما گسترش زیرساخت های وابسته به محیط مصنوع نیازمند دستیابی به اصول و راهکارهای مختلفی جهت توسعه عناصر مرتبط با طراحی معماری است. هدف: این پژوهش قصد دارد به بررسی زیرساخت های گردشگری فرهنگی و واکاوی معیارهای مرتبط با محیط مصنوع و عناصر معمارانه بپردازد به ترتیبی که خصیصه های وابسته به طراحی معماری را شناسایی کند. روش: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی  ابتدا پس از مرور منابع کتابخانه ای و مراجع جهانی، در منشور گردشگری فرهنگی ایکوموس معیارهای مرتبط با محیط مصنوع را شناسایی می کند. سپس برای تفسیر معیارها و تحلیل خصیصه های وابسته به تجارب اجرایی در ایران و مدیریت درازمدت، آنها را در 30 محوطه مهم میراث ملی و جهانی در ایران برداشت و ارزیابی می کند. یافته ها: واکاوی خصیصه های برداشت شده از بندهای دو، سه و شش منشور گردشگری فرهنگی ایکوموس، بر شیوه ارایه خدمات به گردشگر و ایجاد الحاقات و عناصر ساختاری جدید همانند ساختمان های خدماتی و اطلاع رسانی، عناصر معمارانه، پوسته ها و تأسیسات، و مبلمان و تجهیزات تأکید دارند. یافته های حاصل از برداشت های میدانی نشان می دهد که وجه عملکردی و خدماتی زیرساخت ها ضروری بوده و در اولویت اول قرار دارد. اما وجه بصری الحاقات و تأثیر آن بر یکپارچگی منظر و به طور ویژه تأسیسات و تجهیزات نیازمند حضور طراح، مجری دقیق و مدیریت حساس به نظارت درازمدت بوده که در برخی نمونه های برداشت شده نیازمند بازنگری است. نتیجه گیری: توسعه زیرساخت های گردشگری نیازمند رعایت اصولی همانند برگشت پذیری، تمایز با بستر، دوام و سازگاری برای حفاظت دراز مدت از محوطه های با ارزش میراث فرهنگی است.

امروزه به سرعت بر میزان خودروها و اتکای انسان به این وسیله نقلیه افزوده می شود و به تبع آن محیط های شهری و حمل ونقل از انسان محوری به سوی محوریت خودرو سوق می یابد. وابستگی به ماشین، تهدیدی برای پایداری شهرهاست. ازاین رو در چهار دهه اخیر توجه خاصی به تغییر نوع حمل و نقل و نیز طراحی و برنامه ریزی شهرها صورت گرفته است. به طوری که پارادایم توسعه پایدار شهری و نظریات همراستا با آن مثل نوشهرگرایی نیز بر محدود کردن خودرو شخصی و قابلیت پیاده روی محیط های شهری تأکید می ورزد. هدف از این تحقیق بررسی رابطه بین شاخصهای محیطی و میزان پیاده روی شهروندان شهر قائن است.تحقیق حاضر از نوع تحقیقات پیمایشی است، شیوه گردآوری داده ها، پرسشنامه ای و جامعه آماری جمعیت شهر قائن است که در حدود 43 هزار نفر،است حجم نمونه 360 نفر از ساکنان این شهر و روش نمونه گیری تصادفی ساده است. سهم هر محله از این حجم نمونه نیز بر اساس سهم جمعیتی آن محله از کل شهر تعیین گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد قابلیت پیاده روی محیط در شهر قائن در حد متوسط است. همچنین آزمون رگرسیون چندگانه نشان می دهد که سه متغیر تنوع کاربری ها، پیوستگی شبکه معابر و کیفیت پیاده روها تأثیر مثبتی بر میزان پیاده روی افراد دارند اما رابطه معناداری بین کیفیت بصری با متغیر وابسته (پیاده روی) وجود ندارد.

هدف از این مقاله طرح شواهد عینی در خصوص وجود ارتباط بین محیط مصنوع و بهزیستی ذهنی است . بر اساس نتایج این مقاله، بهزیستی ذهنی و محیط مصنوع در هفت زمینه با یکدیگر ارتباط پیدا می کنند: سفر ، اوقات فراغت ، کار ، روابط اجتماعی ، رفاه مسکونی ، واکنش های احساسی و عاطفی و بالاخره حوزه سلامت. در این مقاله همچنین با توجه مطالعات علمی انجام شده، راهبردهای ارتقاء بهزیستی ذهنی از طریق اقدامات شهرسازی نیز ارائه شده است. از جمله ، راهبردهای پیشنهادی عبارتند از: بهبود شرایط برای انجام سفرهای توام با فعالیت بدنی (پیاده روی و دوچرخه سواری)؛ افزایش امکانات حمل و نقل عمومی همزمان با محدود کردن استفاده از خودروهای شخصی؛ تسهیل دسترسی به امکانات و خدمات در سطح شهر؛ توسعه وگسترش فناوری های نوین به منظور ارتقاء کیفیت زندگی برای همه گروه ها و اقشار اجتماعی ؛ کاربست و ترکیب عناصری از طبیعت در مناظر شهری ؛ وجود فضاهای عمومی و شهری قابل دسترس برای عموم مردم، ساماندهی ، نظم و نگاهداشت مناسب فضاهای شهری ، وجود پوشش گیاهی، اجرای راه کارهایی برای کاهش آلودگی صوتی همچون گسترش پوشش گیاهی در جداره بزرگراهها و مسیرهای حمل و نقل ؛ زیبا سازی بناها و فضاهای عمومی با توجه به نیازها و ترجیحات ساکنین ؛ تأمین مسکن و وسایط حمل و نقل عمومی برای گروه های آسیب پذیر به منظور کاهش نابرابری های اجتماعی-مکانی در گستره شهر.

این پژوهش به دنبال بررسی چگونگی تأثیر اختلاط کاربری اراضی به عنوان یکی از مؤلفه های محیط مصنوع بر سلامت عمومی افراد در شهر مشهد می باشد. نوع پژوهش، کاربردی - توسعه ای است و در زیر مجموعه پژوهش های موردی، پیمایشی و همبستگی جای می گیرد. برای سنجش اختلاط کاربری از روش های هرفیندال - هریشمن، فرانک و آنتروپی شانون استفاده گردید. جامعه آماری تحقیق، شهروندان 25 سال به بالای شهر مشهد و حجم نمونه برابر با 1022 نمونه می باشد. داده های مورد نیاز از 16 محله شهر مشهد گردآوری گردید. نتایج پژوهش نشان داد که  که در محلات مورد مطالعه این انتظار که اختلاط کاربری اراضی بتواند تأثیرات مثبتی را سلامت عمومی افراد و همچنین فعالیت بدنی و پیاده روی شهروندان داشته باشد، محقق نگردید. بر مبنای یافته ها، رابطه ی معنی داری میان اختلاط کاربری اراضی با فعالیت بدنی و پیاده روی روزانه افراد وجود ندارد و در سوی مقابل نتایج نشان داد که رابطه ای معنی دار اما معکوسی میان اختلاط کاربری اراضی با سلامت عمومی افراد مشاهده گردیده است، بدین معنی که با افزایش امتیاز اختلاط کاربری اراضی در محلات هدف، از کیفیت سلامت عمومی افراد کاسته شده است. با توجه به نتایج متفاوت این پژوهش با نتایج پژوهش های بین المللی که عمدتاً در شهرهای کشورهای پیشرفته غربی انجام شده است و همچنین فقر جدی مطالعات بومی تجربی و جدید بودن پژوهش های مرتبط با برنامه ریزی سلامت شهری در ایران، قطعاً نمی توان نتایج این پژوهش را به سایر شهرهای ایران تعمیم داد و ضروری است که مطالعات تجربی بیشتری در خصوص شهرهای ایران انجام پذیرد.     

با توجه به این که محیط، بستر شکل گیری بسیاری از ویژگی های رفتاری است. توجه و تد قیق د ر ویژگی های محیطی فضاهای آموزشی د ر راستای ارتقاءء آموزش امری ضروری می نماید . لذا بر همین مبنا این پژوهش باهد ف ارتقاء سرزند گی د انشجویان و پاسخ به سؤال چیستی و چگونگی عوامل تأثیرگذار د ر کیفیت سرزند گی محیط آموزشی، نخست این عوامل را با توجه به نظر صاحب نظران این حوزه و تحلیل اسناد و مد ارک موجود بررسی و سپس از طریق پرسش نامه و مشاهد ات مید انی به میزان تأثیرگذاری مؤلفه های سرزند گی د ر حوزه های کالبد ی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی د ر نمونه «شهرک د انشگاهی امیرکبیر اراک» با استفاد ه از روش کمّی معاد لات ساختاری و نرم افزار لیزرل می پرد ازد ؛ و د رنتیجه با تبیین و تعیین مد ل سرزند گی د انشجویان اقد امات ضروری د ر ارتقاء کیفیت سرزند گی را بر اساس اولویت و میزان تأثیرگذاری هر یک از مؤلفه ها پیشنهاد می کند .

با آشکارشدن تاثیرات روزافزون فعالیت بدنی و تحرک بر سلامت افراد و به طور خاص شهرنشینان، مطالعه ارتباط میان ویژگی-های محیط مصنوع شهری با فعالیت بدنی و تحرک شهروندان، مورد علاقه پژوهشگران متعددی قرار گرفته است. بر این اساس، هدف این پژوهش نیز، مطالعه تاثیر ویژگی های محیط مصنوع شهری بر فعالیت بدنی و پیاده روی شهروندان در شهر مشهد می باشد. نوع پژوهش، توسعه ای– کاربردی است و به لحاظ روش شناسی، پژوهش در تقسیم بندی کلان در دسته تحقیقات توصیفی و در زیر مجموعه پژوهش های موردی، پیمایشی و همبستگی قرار دارد. برای سنجش ویژگی های محیط مصنوع از شاخص های اختلاط کاربری اراضی، تراکم جمعیت و قابلیت پیاده مداری استفاده گردید. جامعه آماری شهروندان 25 سال به بالای شهر مشهد و نمونه آماری برابر با 1022 نفر از شهروندان در 16 محله شهر می باشد. نتایج نشان داد که نزدیک به نیمی از افراد عملاً در هیچ گونه فعالیت بدنی شرکت نداشته اند و حدود 41 درصد نیز روزانه کمتر از نیم ساعت پیاده روی داشته اند. در محلات مورد مطالعه، هیچ-گونه ارتباط معنی داری میان فعالیت بدنی و پیاده روی روزانه افراد با اختلاط کاربری اراضی وجود ندارد. همچنین میان تراکم جمعیت با شدت فعالیت بدنی (شارکی) رابطه ی آماری معنی داری مشاهده نگردید، اما میان تراکم جمعیت با میزان پیاده روی روزانه افراد، رابطه معنی دار و معکوسی وجود دارد و نهایتاً، نتایج نشان داد که در محلات مورد بررسی میان قابلیت پیاده مداری با میزان پیاده روی روزانه افراد و فعالیت بدنی افراد بر مبنای شاخص شارکی رابطه ی معنی داری وجود ندارد. با توجه به آنکه نتایج این پژوهش با یافته های پژوهش لطفی و نیک پور و دیگران متفاوت می باشد، ضرورت مطالعات تجربی بیشتر در این خصوص ضروری می باشد.

رشد شهری فرآیندی رویشی است که تبلور آن به صورت فرآیند انباشتی، ساختار فضایی شهر را طی دهه ها شکل می دهد. در این مسیر فعالیت های جاری، از طریق ساخت وساز بر روی بافت شهری رسوب کرده و فرم شهری را در پاسخ به نیازهای متغیر زمان خود، بهبود و توسعه می دهد. از آنجایی که متولی ساخت وساز در مقیاس شهر، مدیریت شهری است؛ و حکمروایی موضوعی محوری در مسیر تحقق توسعه پایدار محسوب می شود؛ مساله این پژوهش«چگونگی نظامی حکمروایانه برای مدیریت ساخت وساز شهری تهران» قرار گرفته است. در این راستا توصیفات علمی متخصصان کشور از واقعیات و مطلوبیات نظام مدیریت ساخت وساز شهری، به عنوان وجهه ای از حقیقت تلقی شده؛ و پژوهش گر با هدف فهم آن، به سراغ استفاده از راهبرد تحلیل مضمون از روش کیفی می رود. در این راستا از میان ۷۸۹ مأخذ بروز یافته در پایگاه های علمی کشور،۶۵ عدد به صورت روش مند نمونه گیری شد. نتایج این پژوهش بنیادین نشان داد که در نظر متخصصان ایرانی، نظام مدیریت ساخت وساز شهری تهران را زمانی می توان«حکمروایی ساخت وساز شهری تهران» در نظر گرفت که ماهیتی قابل احترام، قابل اعتماد و قابل اعتنا داشته باشد؛ به این معنا که با پیگیری«رشد عادلانه، متوازن و توانمندساز»، در پی«حل مسائل کالبدی و فضایی شهر تهران»، در جهت دستیابی به«فرآورده ای پایدار و قابل استطاعت» برآمده؛ و این مسیر را با «اتکا به ظرفیت های درون زا و مبتنی بر ارزش های محلی» به وسیله «سازمانی همیار، کارآمد و جمع گرا» و در «مواجه با چالش های قانونی-اجرایی مدیریت شهری تهران» می پیماید.

هدف اصلی این پژوهش بررسی ارتباط بین کیفیت های محیط مصنوع، سرزندگی و انسجام اجتماعی است. انسجام اجتماعی دربرگیرنده پویایی بین فردی و احساس ارتباط بین افراد است. الگوی ساخت کالبدی و مولفه های کیفیت محیط مصنوع نیز از راه های دستیابی و ارتقای انسجام و همبستگی اجتماعی در سطح محلات است و تعاملات اجتماعی موجود در محلات مؤثر ترین عامل در جهت افزیش انسجام اجتماعی است. این در حالی است که اهمیت این موضوع و نقش آن در توسعه و همچنین تأثیرگذاری کالبدی محلات شهری سهم به سزایی در شکل گیری روابط اجتماعی دارند و تبیین نقش آن به عنوان یکی از عوامل مؤثر در ارتقای توسعه است. روش مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی تحلیلی و از نوع کاربردی است. داده های این پژوهش به دو روش مطالعات کتابخانه ای و پرسش نامه تهیه شده اند. جامعه آماری این پژوهش 383 نفر از ساکنین 28 محله مختلف شهر سنندج است. برای تجزیه وتحلیل داده ها، آزمایش مدل مفهومی تحقیق و رسیدن به هدف پژوهش از مدل سازی معادلات ساختاری و AMOS استفاده شده است. نتایج کلی نشان داده اند که فاصله از مرکز شهر، سرزندگی شهری ارتباط مستقیمی با کیفیت های محیط مصنوع نظیر تراکم، دسترسی به خدمات و تسهیلات، دسترسی به فضاهای سبز دارد. در نهایت راهبرد ها و سیاست های اجرایی در جهت ارتقای کیفیت ساختار کالبدی و افزایش انسجام اجتماعی در سطح محلات ارائه شده است.

هدف این پژوهش، بررسی رابطه میان ویژگی های محیط مصنوع شهری با سلامت روانی در مناطق شهری در ایران، است، چرا که بررسی ها گویای نرخ حدود 24 درصدی شیوع اختلالت روانی در کشور است. در راستای هدف تحقیق، شهر مشهد، به عنوان دومین شهر بزرگ ایران، به عنوان محدوده مطالعاتی انتخاب گردید. داده های استانی گویای آن است که خراسان رضوی به لحاظ سلامت روانی در جایگاه 20 در میان استان های کشور قرار دارد و با توجه به سهم بالای مشهد در جمعیت استان، این جایگاه را می توان برای شهر مشهد نیز تعمیم داد. روش پژوهش توصیفی-تحلیل و نوع مطالعات مقطعی – موردی است. ویژگی های کاربری زمین، تراکم جمعیت و فاصله (پیاده) تا مقاصد خدماتی به عنوان متغیرهای مستقل و سلامت روانی متغیر وابسته تحقیق هستند. بر اساس نتایج پژوهش، رابطه معنی داری میان تنوع کاربری اراضی با سلامت روانی مشاهده نگردید. رابطه میان سرانه کاربری تجاری، سرانه کاربری فضای سبز، تراکم خالص جمعیت، تراکم ناخالص جمعیت و فاصله (پیاده) تا مقاصد خدماتی با سلامت روانی افراد، رابطه ای معنی دار و منفی است. نتایج نشان داد که شش متغیر فاصله (پیاده) تا سوپرمارکت، سرانه کاربری تجاری، سرانه فضای سبز، تراکم ناخالص مسکونی، فاصله (پیاده) تا میوه فروشی و تراکم خالص مسکونی مجموعاً توانستند 1/23 درصد تغییرات در سلامت روان را توضیح دهند. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که متغیر سرانه کاربری فضای سبز دارای بیشترین اثر مستقیم و تراکم ناخالص جمعیت دارای بیشترین اثرات غیرمستقیم و کل بر سلامت روانی افراد است. با توجه به کمبود پژوهش های تجربی مشابه در شهرهای ایران و حتی سایر کشورهای در حال توسعه، انجام پژوهش های تجربی بیشتر به خصوص در شهرهای ایران ضروری است.

مورفولوژی شهری یکی از مهم ترین رویکردهای کالبدی به شهرهاست که از اواخر قرن نوزدهم میلادی جای خود را در میان سایر شاخه های علم، به عنوان یک دانش سازمان یافته باز کرده است. ریشه ها و بنیان های فکری حوزه، مورفولوژی و مکاتب عمده ی آن در این نوشتار توصیفی تحلیلی مورد واکاوی قرار می گیرد. هدف این است که با شناسایی آرای مطرح در هر یک از این مکاتب و بررسی تطبیقی نظریه های موجود، پیش زمینه ی مطالعات آتی برای پژوهش گران مهیا شده و امکان انتخاب رویکردی مناسب به مطالعه ی منظر مصنوع فراهم شدند. تا از این راه در عمل نیز دست یابی به راهکارهای مناسب برنامه-ریزی و طراحی شهری ممکن گردد. در این مقاله پس از شرح کوتاهی از موضوع، تعاریف مختلفی از مورفولوژی شهری ارائه شده و ضمن اشاره به مفهوم «گونه ریخت شناسی» در ادبیات مطالعات شهری، به سه مکتب اصلی، مبانی فکری و نظریه پردازان هر کدام پرداخته شده است. آرای انتقادی برخی از منتقدین این حوزه، به ویژه آن چه که درباره ی محدودیت های کاربردی آن مطرح می شود در بخشی جداگانه مورد بررسی قرار گرفته و در انتها، اشتراکات و اختلافات این مکاتب و نتایجی که برای شناخت جنبه های شکلی شهرها و دخالت و طراحی در محیط های مصنوع قابل استخراج است آورده شده است.