فیمنیسم

اشتغال بیرونی زن، یکی از موضوعات چالشی حوزه مطالعات زنان است. موافقان و مخالفان هر یک با ارجاع به مبانی و پیش فرض های خود، جهت اثبات مدعا به دلایلی تمسک جسته اند. این موضوع همچون سایر موضوعات فرهنگی اجتماعی مورد التفات عموم، در رسانه های جمعی از جمله محصولات سینمایی انعکاس یافته است. سینما، علاوه بر انعکاس نمادین الگوها و رسوم جاری در متن اجتماع، خود نیز در مقام داوری و فضاسازی تأییدی یا انتقادی نسبت به سوژه های طرح شده، کاملاً سوگیرانه عمل می کند. ورود نظریه های فمنیستی به محافل علمی و فضای فرهنگی کشور، و طرح خوانش های غیرمتعارف و حساسیت برانگیز، از موضوعات اجتماعی زنان از جمله اشتغال، علاقمندی ارباب سینما به طرح این سنخ مباحث را فزونی بخشید. سؤال تلویحی نوشتار این است که بازنمایی اشتغال زن در فیلم همسر، به چه میزان با معیارهای الزامی و ترجیحی اسلام در این خصوص همنوایی دارد. ادعای نوشتار با عطف توجه به رمزگان اجتماعی، فنی و ایدئولوژیک مندرج در فیلم این است که بازنمایی اشتغال در این محصول سینمایی، آگاهانه یا ناآگاهانه با دواعی فمینیسم رادیکال همسویی زیادی دارد.

نظام های نوین ارتباطی[1] همچون مطبوعات در قرن نوزدهم میلادی در پی تماس های مستقیم و غیرمستقیم با نوگرایی غربی، در ایران مستقر شد. نقطه ی کانونی پژوهش حاضر پی بردن به نقش مطبوعات در تحولات اجتماعی و سیاسی ایران به ویژه در حوزه فیمنیسم و حقوق زنان در این دوره است. به لحاظ تاریخی، سرآغاز این روند را می توان به پیش از راه اندازی مطبوعات در ایران احاله کرد. همین زمینه ی تاریخی بیانگر این معناست که روند نوسازی مزبور دوره های مختلفی از تحول را طی کرد به نحوی که هر کدام تأثیر مشخصی بر کشور گذاشت. اهمیت این تأثیرگذاری ها، که در قرن نوزدهم واقع شد، را می توان در تاریخ نوین ایران شاهد بود. در این قرن بود که پایه های سلطه ی غربی و شروع عصر کلاسیک امپریالیسم در جهان پی ریزی شد. تأثیر غرب بر ایران به آغاز قرن نوزدهم بر می گردد یعنی دوره ای که فشار نظامی روسیه و سپس بریتانیا منجر به پذیرش تحمیلی و تحقیرآمیز برخی معاهده ها از جانب ایران گردید. انتشار نخستین روزنامه ایرانی در سال1215 هجری شمسی (1837 میلادی) توسط میرزا صالح شیرازی تحولی مهم در کشور ایجاد کرد. راه اندازی نشریات دیگر، از جمله صوراسرافیل، نتیجه اولین اقدام در این زمینه بود. پژوهش حاضر در واقع یک بررسی تاریخی کاوشگرانه/تحلیلی، کمی/کیفی و محتوایی/گفتمانی از روزنامه صوراسرافیل به ویژه در حوزه حقوق زنان به حساب می آید.