جواد بشری

سومین دفتر از مجموعه «متون ایرانی» در سال 1391 به کوشش جواد بشری توسط انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی به زیور طبع آراسته شده است. این دفتر شامل دو بخش است که بخش نخست آن دربرگیرنده ده متن تصحیح شده است. دومین متنی که در بخش نخست این دفتر آمده، حدود هزار بیت از اشعار شمس الدین (جلال الدین) ورکانی، شاعر سده های ششم و هفتم می باشد که توسط اسماعیل شموشکی، تصحیح شده است. در این کار، دو نسخه از خلاصه الاشعار مورد استفاده مصحح بوده که یکی متعلق به کتابخانه مجلس شورای اسلامی و دیگری نسخه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است. نویسنده در نوشتار حاضر، ملاحظات خویش را در باب تصحیح اشعار شمس الدین ورکانی به رشته تحریر درآورده است. در راستای این نقد، با ارائه شاهد مثال هایی از متن، به خطای کاتب یا غلط خوانی مصحح و تصحیح های قیاسی وی اشاره می کند. نویسنده در انتها، حدسیات خود را در جهت رفع اشکال ابیاتی که برای مصحح مبهم بوده است، بیان می دارد.

در این پژوهش آسیب های تصحیحی متن نز هه العقول فی لطایف الفصول بررسی می شود؛ نویسندگان با ارائه شاهد و مثال های گوناگون درپی اثبات این امر برآمده اند. نز هه العقول فی لطایف الفصول نثری با موضوع اخلاق و عرفان اسلامی از ابوطاهر محمد بن محمد یحیی عوفی است. ایرج افشار و جواد بشری این متنِ تک نسخه ای را تصحیح کرده اند. اساس این پژوهش، نقد تطبیقی اثر تصحیح شده با اصل نسخه بوده و گاهی نیز برای تأیید و تکمیل تصحیح و درستی نمونه های معیوب، به نمونه های مشابهی از متون کهن اشاره شده است. با اینکه متن، تک نسخه ای است و صححانْ حاشیه های متن رانسخه بدل در نظر گرفته اند، آسیب های تصحیحی متعددی بر آن وارد است و همین امر نگارندگان این مقاله را بر آن داشت تا به بررسی آنها بپردازند. این آسیب ها در چند عنوان دسته بندی شده است؛ آسیب هایی مانند بی توجهی به اصل نسخه، بی توجهی به وزن ابیاتمعنای نادرست ابیات، زوائد متن، کاستی های متن، بی توجهی به جمله بندی و نمونه هایی از این دست که عیناً با مطابقت متن کتاب با اصل نسخه به دست آمده است. همچنین برای پرهیز از اطناب ممل، تنهاخطاهای آشکارِ اثر بررسی شد و از بیان شواهدی که به تکرار می انجامید، صرف نظر شده است.