پارادوکس تأیید

پارادوکس تأیید از ضمیمه دو اصل ایجاد شده است: نخست، اصل یا معیار نیکو؛ دوم، اصل یا شرط هم ارزی؛ از همین رو، معمولاً، راه حل های مطرح شده برای پارادوکس تأیید در دو دسته کلی دسته بندی و تدوین شده اند: نخست ، راه حل هایی که بر رد معیار نیکو مبتنی هستند؛ دوم، راه حل هایی که بر رد شرط هم ارزی مبتنی اند. در این مقاله، ضمن تبیین پارادوکس تأیید، مهم ترین راه حل های مطرح شده بر اساس رد معیار نیکو بررسی شده اند که عبارتند از: الف) راه حل همپل؛ ب) راه حل مبتنی بر بیزگرایی رایج؛ ج) راه حل گود؛ د) راه حل کواین.

دو اصل مهمی که تشکیل دهنده پارادوکس تأیید هستند، عبارتند از: 1. اصل یا معیار نیکو؛ 2. اصل یا شرط هم ارزی؛ راه حل های مطرح شده برای حل پارادوکس تأیید نیز بر همین مبنا در دو دسته کلی قابل دسته بندی هستند: نخست ، راه حل هایی که بر رد یا اصلاح معیار نیکو مبتنی اند؛ دوم، راه حل هایی که بر رد یا اصلاح شرط هم ارزی مبتنی هستند. در مقاله حاضر، با توصیف اجمالی پارادوکس تأیید، به چهار راه حل پرداخته ایم. دو راه حل نخست بر رد یا تعدیل شرط هم ارزی مبتنی اند. راه حل سوم (دیدگاه لیپتون) به نظر نگارنده مبتنی بر رد معیار نیکو و راه حل چهارم به نوعی برگرفته از مباحث منطق جدید و با تمرکز بر محتوای وجودیِ موضوع دو قضیه اصل و عکس نقیض آن است. در پایان این بررسی، دیدگاه خود را در این زمینه بیان کرده ایم. در دیدگاه خود، جنبه منطقی بحث را از جنبه روان شناختی و در جنبه منطقی نیز دو بعد ایجابی و سلبی را از یک دیگر تفکیک کرده ایم.

یکی از مسائلی که از دیرزمان در منطق مطرح بوده، زمانی در معرفت شناسی مسئله شده و امروزه در فلسفه علم مطرح است، این مسئله است که چه ارتباطی بین مشاهدات پژوهشگران و قانون کلی تجربی وجود دارد. البته در هریک از این سه علم، به این مسئله از زاویه ای خاص نگاه شده و این مسئله با بیانی متفاوت ارائه شده است. در فلسفه علم، در پاسخ به این مسئله سه دیدگاه مطرح شده: یکی دیدگاه اثبات گرایی، دیگری ابطال گرایی و سومین دیدگاه، تأییدگرایی است. ما در این مقاله، ابتدا دو دیدگاه اثبات گرایی و ابطال گرایی را مروری می کنیم، آن گاه دیدگاه تأییدگرایی را به طور مفصل تر مطرح کرده، سپس پارادوکسی را که از این دیدگاه پدید آمده، بررسی می کنیم و در پایان نیز به چند راه حل برای رهایی از پارادوکس تأیید خواهیم پرداخت؛ چراکه اگر این پارادوکس حل نشود، مسئله ارتباط مشاهدات با کشف قانون علمی که براساس دو دیدگاه مقدم بر تأییدگرایی پاسخ پیدا نکرده بود، طبق دیدگاه تأییدگرایی هم بی پاسخ باقی می ماند.