تک قطبی

دوره پس از جنگ سرد همواره شاهد مباحث بسیاری در باره ساختار نظام بین الملل از سوی نویسندگان و پژوهشگران روابط بین الملل بوده است. باوجود آن، این پرسش همچنان مطرح است که ساختار نظام بین الملل پس از جنگ سرد چه مدلی است و تأثیر این ساختار بر سیاست خارجی کشورها بویژه قدرت برتر چگونه بوده است؟ یکی از نظریه های مطرح شده در این باره این است که ساختار موجود، با در نطر داشتن جمیع ملاحظات، یک ساختار تک قطبی است. اما یک نظام تک قطبی چه ویژگیهایی دارد. این پرسشی است که کمتر به آن پرداخته شده است. به نظر می رسد با استفاده از نظریه سیاست بین الملل کنت والتز و مفهوم ساختار مورد نظر وی بتوان ساختار نظام بین الملل پس از جنگ سرد را به صورت تک قطبی تبیین و سپس، رفتار واحدهای اصلی نظام بویژه قطب برتر را بررسی کرد.

پایان جنگ سرد و پیدایش لحظه ی تک قطبی، سبب شکل-گیری مناظره ای پرمشاجره شده است، حول این که چگونه می توان غیبت یک ائتلاف توازن بخش علیه ایالات متحده را توضیح داد. تمرکز نزدیک به هژمونیک قدرت در یک کشور، همیشه دیگر قدرت های بزرگ را به سوی یک ائتلاف توازن بخش سوق داده است، که توسط نظریه توازن قدرت به عنوان یک قانون آهنین مورد توجه قرارگرفته است. چرا هیچ توازن بخشی علیه ایالات متحده بر نمی خیزد؟ چرا به رغم پیش بینی نظریه ی توازن قدرت، دیگر قدرت ها علیه تمرکز نزدیک به هژمونیک قدرت ایالات متحده دست به ائتلافی توازن بخش نزده اند؟ پاسخ این است که در یک جهان اتمی هدف توازن (تضمین بقای دولت ها) می تواند تحت شرایط تک قطبی به دست آید و مانع تجدید یک توازن قدرت در سیستم شود.

نظام بین الملل پس از جنگ سرد به خصوص در سال های اخیر دستخوش تحولات عمده ای شده است. یکی از این تحولات جابجایی قدرت از غرب به شرق می باشد. در این خصوص نظرات و تحلیل های متفاوتی از سوی نظریه پردازان ارائه شده است که این مقاله ضمن ارائه نظرات متفاوت به سئوالات زیر درخصوص جابجایی قدرت جهانی پاسخ می هد. 1. خصوصیات دوران گذار چه می باشد؟ 2. مشخصه های قدرت های در حال ظهور (نمونه موردی: چین) چیست؟ 3. چه سناریوهایی را برای آینده می توان ترسیم نمود؟  روابط بین الملل جدید با ویژگی های نوین در حال شکل گیری است. تحولات پی در پی سیاسی حاکی از آن است که تغییر در قدرت جهانی و وابستگی متقابل هم از نظر محتوا و هم از نظر سرعت در حال افزایش می باشد. مقاله حاضر روندهای جاری و جدید در روابط بین الملل را مطالعه نموده، ویژگی های قدرت های نوظهور جهانی را بررسی می نماید.