اشتراک داده

هدف: شناسایی عوامل و مؤلفه های مؤثر بر اشتراک گذاری داده های پژوهشی. روش شناسی: با جستجوی نظام مند در پایگاه های معتبر علمی ابسکو، ساینس دایرکت، جی استور، پابمد، اسکوپوس، وب آو ساینس و گوگل اسکالر محتوای کلیه مقالات مرتبط با عوامل مؤثر بر اشتراک گذاری داده های پژوهشی تحلیل شد. یافته ها: اجبار سازمان ها و حامیان مالی پژوهش ها، سیاست ناشران نشریات علمی در اشتراک گذاری داده های پژوهشی، حمایت سازمانی و طرح مدیریت داده ها، وجود واسپارگاه ها و استانداردهای داده ای و فراداده ای و میان کنش پذیری میان آنها، بهره وری علمی، تجربه کاری، سن، نوع دوستی، حریم خصوصی، محرمانگی داده ها، قوانین و مقررات ملی و بین المللی، کسب رضایت آگاهانه از مشارکت کنندگان، مشوق ها و مکانیسم های انگیزشی، کسب اعتبار حرفه ای و دانشگاهی، همکاری و مشارکت علمی و تقدیر و تشکر رسمی از صاحبان داده ها از جمله عوامل مؤثر بر اشتراک گذاری داده های پژوهشی است. نتیجه گیری: با توجه به ارزش افزوده داده ها، ضروری است زیرساخت های لازم برای توسعه و استفاده هرچه مؤثرتر از داده های پژوهشی از سوی ذی نفعان این حوزه فراهم شود. سازماندهی مؤثر داده ها بهترین راه بهینه سازی و سرمایه گذاری بر روی آنهاست.

مقدمه : علیرغم مزایای متعدد اشتراک گذاری داده ها برای پژوهشگران، بسیاری از آنها از اشتراک گذاری داده ها خودداری می کنند. مقاله حاضر به بررسی موانع و چالش های اشتراک گذاری داده ها پرداخته است. روش شناسی : مطالعه حاضر به روش مروری، ادبیات حوزه اشتراک گذاری داده های پژوهشی را در پایگاه های معتبر علمی شامل وب آو ساینس، اسکوپوس، پابمد و همچنین پایگاه های جی استور، پراکوئست و ابسکو و همچنین گوگل اسکالر بدون محدودیت زمانی تا اول جولای 2016 را بررسی کرده است. یافته ها : مهم ترین موانع و چالش های پیش روی اشتراک گذاری داده های پژوهشی به پنج دسته کلی موانع فردی شامل تلاش، زمان و هزینه صرف شده، از دست رفتن فرصت های نشر، سوء تفسیر یا سوء استفاده از داده ها، موانع فرهنگی، رفتاری و انگیزشی شامل کمبود پاداش ها و مشوق های لازم جهت اشتراک گذاری، عدم تقدیر و تشکر مناسب توسط استفاده کنندگان مجدد از داده ها، عدم جبران متقابل از سوی پژوهشگران ثانویه و عدم اعتماد بین پژوهشگران در اشتراک گذاری داده ها، موانع سازمانی شامل عدم حمایت مناسب سازمانی، کمبود منابع مالی و انسانی مناسب، عدم وجود سیاست اشتراک گذاری داده ها توسط سازمان ها یا وجود خط مشی ها و سیاست های سخت گیرانه و موانع مالی و اقتصادی، موانع فنی شامل عدم وجود واسپارگاه های مناسب، عدم استفاده از استانداردهای داده ای و ابرداده ای مناسب و موانع زبانی و کیفیت داده ها و موانع حقوقی و قانونی شامل مالکیت داده ها و حق مؤلف، حساسیت داده ای، دسترسی و حق استفاده از داده ها و همچنین عدم آگاهی از مسائل حقوقی و قانونی مربوطه دسته بندی می شوند. نتیجه گیری : شناسایی موانع و محدودیت های پیش روی اشتراک گذاری داده های پژوهشی می تواند به عنوان چارچوبی جهت ترویج و افزایش اشتراک گذاری داده ها مورد استفاده قرار بگیرد.

مدیریت داده های پژوهشی شامل تمام فرایندها و اقداماتی است که اطمینان حاصل می کند که داده های پژوهش به خوبی سازماندهی، مستند، حفظ، ذخیره، پشتیبان گیری، در دسترس، موجود و قابل استفاده مجدد شوند.هدف از این پژوهش ارزیابی نحوه مدیریت، شناسایی مشکلات و نیازمندی های داده های پژوهش در فرایند پژوهش در بین محققان علم اطلاعات و دانش شناسی کشور از پنج منظر، تولید و جمع آوری ، ضبط و پردازش، حفظ و تهیه پشتیبان، انتشار و به اشتراک گذاری داده ها می باشد.گردآوری داده ها از طریق یک پرسشنامه انجام شد. جامعه آماری پژوهش 96 نفر از محققان، استادان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های ایران می باشند. از نرم افزار Excel برای تجزیه و تحلیل آماری هر سوال استفاده شد و روند تجمیع و پراکندگی داده ها بصورت فراوانی و درصد نشان داده شده اند.نتایج نشان می دهد در روند تولید و جمع آوری داده ها، رایج ترین نوع داده های تولید شده داده های تجربی، بیشترین داده های تولید شده در قالب داده های متنی و داده های پردازش شده از نرم افزار ها، فراوانی تولید داده ها در طول پژوهش برای محققان بسیار بالا و بصورت ماهانه بوده است و حجم داده های تولید شده برای هر پاسخگو بطور متوسط در سطح نسبتا بالایی می باشد. در بعد ضبط و پردازش داده ها، رایج ترین روش ضبط داده ها بصورت اسناد الکترونیکی است. نرم افزارهای پردازش داده متفاوتی مورد استفاده واقع می شوند، نرم افزارهای Excel و SPSS و سپس Word بیشترین استفاده را داشته اند. برای نگهداری و تهیه نسخه پشتیبان از داده ها، اکثر پاسخ دهندگان از رایانه شخصی استفاده می کنند. مشخص شد اکثر پاسخ دهندگان از هیچ برنامه مدیریت داده های پژوهشی مناسب استفاده نمی کرده اند. جهت انتشار و به اشتراک گذاری داده ها، اکثر پاسخ دهندگان شناخت کافی از منابع بخصوص مجلات حوزه کاری خود ندارند. همچنین آنها دیدگاههای متفاوتی در زمینه ثبت داده ها توسط مجلات دارند، اما در واقع آن را اقدام خیلی خوبی می دانند این در حالیست که از مخازن و شرایط نگهداری داده ها شناخت خوبی ندارند و بیشترین آشنایی آنها روش دسترسی آزاد می باشد . در مقوله نیاز به خدمات اشتراک گذاری و مدیریت داده های پژوهشی، متفق القول به مشکلاتی نظیر عدم اشتراک گذاری داده ها، از بین رفتن داده ها، ذخیره سازی، انتشار و امنیت داده ها اشاره دارند. همچنین کتابخانه ها و مراکز پژوهشی را مناسب ترین سازمان جهت مدیریت داده ها می دانند و خدماتی نظیر سیاست گذاری، تدوین استانداردها جهت جمع آوری، ذخیره، انتشار، اشتراک و امنیت داده ها را الزامی می دانند. در نهایت، روش های خدمات ارجاعی و پاسخگویی، برگزاری کارگاه های آموزشی، شیکه های اجتماعی و برپایی سمینارها جهت تقویت مدیریت داده های پژوهشی و اشتراک گذاری داده ها را مناسب می دانند. اگرچه این نظرسنجی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی انجام شده است، اما می تواند الهامی برای طراحی مجموعه ای از خدمات کتابخانه ای برای رشته های دیگر، به خصوص در ارتقاء، مشاوره و آموزش مدیریت داده ها و به اشتراک گذاری پژوهشات و ذخیره سازی داده های پژوهشی، فراهم آورد .

هدف: شناسایی عامل رفتاری مؤثر بر اشتراک دانش در مطالعات پیشین منتشر شده در دو پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و پورتال جامع علوم انسانی از طریق مرور نظام مند است.روش شناسی: در این مطالعه از روش نظام مند به عنوان روش پژوهش استفاده شد.به منظور بررسی فرایند پژوهش از چارچوب آرکسی و اومالی (2005) به عنوان راهنمای اصلی استفاده شد. علت انتخاب این چارچوب این است که مراحل تحلیل بر پایه مؤثرترین روش ها و در عین حال از دستورالعمل ساده ای برخوردار است. جامعه آماری پژوهش، 450 مقاله از هر دو پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و پورتال جامع علوم انسانی که پس از غربالگری، تعداد 42 مقاله که با هدف پژوهش مطابقت داشت به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد بیشترین تعداد مقالات منتشر شده در خصوص تأثیر عوامل رفتاری بر  اشتراک دانش مربوط به نیمه دوم دهه 90 شمسی بود. در رابطه با سهم حوزه های مختلف در انتشار مقالات مربوط به تأثیر عوامل رفتاری بر اشتراک دانش در مجلات حوزه علوم مدیریت، حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی و حوزه آموزش و پرورش دارای بیشترین مقالات منتشر شده بودند. از نظر استفاده از نوع رویکرد پژوهشی، روش کمی با بیشترین نوع روش پژوهش با تعداد 37 مقاله بود. همچنین جامعه های آماری مقالات مورد بررسی ابتدا کارکنان، اعضای هیأت علمی و دانشجویان و معلمان به ترتیب رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص دادند. در نهایت متغیرهای مورد استفاده در مقالات منتشر شده به سه محور اصلی شامل شناختی، روانی و فردی – اجتماعی تقسیم بندی شد.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این پژوهش حاکی از آن است که عوامل مختلفی بر اشتراک دانش مؤثر است. عوامل رفتاری یکی از این عوامل است که در سه بُعد روانشناختی، روانی و فردی- اجتماعی نقش مهمی در شکل گیری اشتراک دانش افراد را دارد. همچنین پرداختن به عوامل مؤثر بر اشتراک دانش با رویکرد مرور نظام مند علاوه بر تقویت پژوهش ها می تواند کاستی هایی که در مقالات پیشین وجود دارند را شناسایی نماید تا در این راستا، اقدامات لازم در جهت برطرف کردن آن ها صورت گیرد.