فن ساخت

آبریز ها(ابریق)، یکی از مهم ترین تولیدات هنر فلزکاری در فرهنگ و تمدن دوران اسلامی است. اوج کاربرد، شکوه و زیبایی آبریزها به قرن های چهارم تا هفتم هجری قمری یعنی دوران سلجوقی و ایلخانی در مکاتب فلزکاری خراسان در ایران و غرب ایران به طور خاص موصل، برمی گردد. مکتب فلزکاری موصل، با بهره گیری از مواد با کیفیت و دردسترس، فنون ساخت، تزئینات، موضوعات تزئین در هنر فلزکاری ایران (عصر ساسانی و سلجوقی) و هم چنین ابداع و نوآوری در فنون ساخت، شیوه و موضوع تزئین، توانست به یکی از قطب های مهم فلزکاری جهان اسلام در قرن ششم و به ویژه هفتم تبدیل شود. حاصل این شهرت و آوازه تولیداتی هم چون آبریزهای ترصیع کاری شده در شکل ها و حجم های متنوع است که امروزه برخی از آن ها زینت بخش موزه های مختلف دنیاست. در این مقاله چهار نوع از این آبریز ها از منظر فن ساخت، شیو ه ها و موضوعات تزئین مورد مطالعه، بررسی، تحلیل و معرفی قرار می گیرد. استفاده از فلزات و آلیاژهایی چون مس، طلا، نقره، برنج(مس و روی) و مفرغ (مس، قلع و سرب) در ساخت، و نیز شیوه قالب گیری و ریخته گری در شکل دهی، انواع تزئینات نظیر مشبک کاری، ترصیع کاری یا فلزکوبی و یا خاتم کاری فلز(قرارگیری طلا، نقره و یا مس در زمینه اثر) به عنوان مهم ترین شیوه تزئین، موضوعات تزئین شامل شکار، نبرد، موسیقی، ورزش، آرایش زنانه، صحنه های زندگی درباری و اشرافی، مضمون سلطان نشسته بر تخت به صورت چهار زانو، از مهم ترین یافته های تحقیق حاضر است. تحقیق پیش رو از منظر هدف، بنیادین و از منظر روش، توصیفی   تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای و جستجو در موزه ها می باشد.

مکتب فلزکاری مصر و به طور مشخص قاهره، یکی از قطب های تولید آثار فلزی در جهان اسلام ب هویژه در دوران مملوک یها است که توانست در فضای آرام جامعه آن روزگار، آثار کیفی و کمی برجسته ای، هم به لحاظ کاربرد و هم بُعد زیباشناختی تولید و عرضه کند. تعدادی از آثار باقی مانده از این مکتب در موزه های ویکتوریا و آلبرت، مجموعه نوحدالسعید و موزه هنرهای اسلامی قاهره نگهداری م یشوند. یافته های این پژوهش حاکی از تأثیرپذیری و الگوبرداری هنرمندان مصری در فرآیند ساخت، شک لدهی، تزئین و موضوعات تزئین، از آثار موصلی است. در واقع، آثار فلزکاری مصر ضمن حفظ هویت خاص خود، با آثار تولید شده در مکتب فلزکاری موصل، دارای شباهت و ارتباطی نزدیک و تنگاتنگ است. مطالعه، بررسی، تحلیل و معرفی هشت اثر ساخت مکتب فلزکاری مصر از منظر ف نشناختی و زیباشناختی، هدف این مقاله است. پرسش اصلی و مرتبط با موضوع حاضر این است که آثار فلزی ساخته شده در مکتب فلزکاری مصر شامل چه نوع ویژگی های فنی و زیباشناختی است؟ خلاصه نتایج تحقیق چنین است: همگی آثار یاد شده در روند ساخت، به شیوه قال بگیری و ریخته گری تولید شد هاند. این آثار با استفاده از شیوه ترصیع کاری، تزئین و آراسته شده اند. شیوه تولید و تزئین در مکتب فلزکاری مصر برگرفته از مکتب فلزکاری موصل است. انواع تزیینات انسانی )اسب سواران و شکارچیان(، جانوری )حیوانات و پرندگان(، گیاهی )انواع گل و بوته های انتزاعی(، هندسی )انواع شکل ها( و خط نگار هها )انواع کتیبه های نوشتاری( بر بدنه آثار قاهره به کار رفته است. ضمن این که بیشترین تزیینات، شامل خط نگاره ها و عناصر نوشتاری است. این مقاله از نوع کیفی و روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است. ه مچنین شیوه گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای است.

سرامیک و صنعت سرامیک سازی از ابتدای حضور انسان ابزارساز بر روی زمین تا به امروز دستخوش تغییرات متعددی شده است. این تغییرات سبب پیدایش گونه های مختلفی از سرامیک ها متفاوت در شکل، طرح، نام گذاری، اندازه، روش های تهیه و تولید، گردیده که عمدتا در حفاری های باستان شناسی به دست می آیند و حفاظت و مرمت آن ها با درک و شناسایی انواع و گونه های آن بسیار می تواند دقیقتر انجام پذیرد. سرامیک ها بسته به فن ساخت، دمای پخت، خاک مورد استفاده و افزودنی های مورد استفاده در خمیره به انواع مختلفی دسته بندی می شوند. این دسته بندی ها در برخی مواقع بسیار پراکنده هستند، به طوری که بر اساس دمای پخت به چهار دسته استون ور و ارتن ور، چینی و پورسلان و بر اساس روش ساخت به انواع دستی، ورقه ای، چرخی، قالبی و فشاری تقسیم می شوند. هدف از انجام این پژوهش معرفی مهم ترین گونه های سرامیک و ویژگی های آن ها از جمله دمایی پخت، فن ساخت و سایر ویژگی های ساختاری و مواد مورد استفاده در بدنه است. در این راستا و برای رسیدن به این هدف، به تشریح برخی از اصطلاحات سرامیک سازی، و دسته بندی سرامیک ها بر مبنای دمای پخت، روش ساخت و نوع خاک، تشکیل دهنده خمیره آن ها می پردازیم.