بحران هویت ملی

مقاله حاضر به بررسی رابطه بین سرمایه ی فرهنگی و ابعاد مختلف هویت در میان دانشجویان شاغل به تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در ساال تحصیلی 93-92 می پردازد. روش پژوهش کمی و تکنیک مورد استفاده پیمایش می باشد. بدین منظور یک نمونه ی 345 نفری از دانشجویان شاغل به تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد به شیوه ی تصادفی سهمیه ای انتخاب شده، داده ها توسط پرسشنامه گردآوری شد. یافته ها نشان می دهد که بین سرمایه ی فرهنگی و ابعاد سه گانه ی بحران هویت (فردی، قومی، ملی) رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد. هم چنین میانگین ابعاد فردی، قومی و ملی بحران هویت بر اساس متغیرهای جنسیت و شاخه ی تحصیلی متفاوت می باشد. در آزمون رگرسیون سلسله مراتبی چندمتغیره، متغیرهای سرمایه ی فرهنگی، جنسیت و شاخه ی تحصیلی به ترتیب وارد معادله شدند و توانستند در مجموع حدود 20 الی 22 درصد از واریانس متغیرهای وابسته یعنی بحران هویت (فردی، قومی، ملی) را تبیین کنند. در نتیجه بین سرمایه ی فرهنگی و ابعاد سه گانه ی هویت رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد.

هدف این مقاله بررسی چالش های پیش روی مفهوم هویت ملی در عصر جهانی شدن می باشد، ضمن اینکه نگاهی نیز به تاثیر این فرایند بر هویت ملی در ایران داشته و راهکارهایی جهت صیانت از هویت ملی کشور ارائه خواهد داد. به طورکلی اگر هویت ملی را به معنای آگاهی و احساس تعلق و وفاداری اعضای یک جامعه نسبت به اجتماع ملی و عناصر سازنده آن و همچنین عاملی مهم در ایجاد وحدت و همبستگی ملی در نظر بگیریم، فرایند جهانی شدن به عنوان فرایندی همه گستر و یکپارچه، آن را با چالش ها و آسیب پذیری های جدی مواجه کرده است. این فرایند توانسته با تضعیف کار ویژه های سنتی هویت سازی دولت های ملی؛ کمک به شکل گیری هویت های فراملی و چندپاره؛ و نیز تقویت هویت های فروملی(قومی)، احساس تعلق خاطر و وفاداری اعضای بسیاری از جوامع را نسبت به هویت ملی شان کاهش داده و به بروز بحران هویت ملی در کشورها کمک نماید؛ از نگاه این مقاله، تکنولوژی های ارتباطی فراملی به ویژه اینترنت به عنوان یکی ازابزارهای مهم جهانی شدن، نقش اساسی ای در ایجاداین وضعیت دارند. نکته مهم در اینجا این است که کشور ایران نیز از فرایند جهانی شدن تاثیر پذیرفته، به طوری که هویت ملی آن با چالش های ناشی از این فرایند مواجه شده است. اما با تمامی این ها، مقاله بر این باور است که دولت جمهوری اسلامی ایران می تواند با کسب شناخت صحیح از فرایند جهانی شدن و اتخاذ تدابیر و سیاست های مناسب و کارآمد، از هویت ملی کشور صیانت نموده و از بروز بحران در این حوزه جلوگیری نمایند.