مهاجرت مغزها

از دیدگاه ادبیات جدید مهاجرت مغزها، احتمال مهاجرت به اقتصادهای با دستمزد بالاتر، بازده انتظاری تحصیلات را برای افراد باقیمانده در وطن افزایش می دهد، به همین دلیل افراد را به سرمایه گذاری در تحصیلات تشویق می کند و از این طریق ممکن است کاهش اولیه در ذخیره سرمایه انسانی ناشی از مهاجرت مغزها را جبران کند. در این مطالعه به منظور بررسی فرضیه منافع مغز و محاسبه خالص منافع مغز در ایران، با استفاده از آمار و اطلاعات مهاجرت مغزها به کشورهای گروه هفت طی دوره 1339-1388، اقدام به برآورد سیستم معادلات همزمان متشکل از دو معادله سرمایه انسانی و رشد اقتصادی نموده ایم. نتایج تجربی نشان می دهد فرضیه منافع مغز در ایران تأیید می شود (ضریب متغیر مهاجرت مغزها در معادله سرمایه انسانی مثبت است)، اما به دلیل اثر منفی و قوی تر مهاجرت مغزها بر رشد اقتصادی، خالص منافع مغز منفی است.  

جریان بین المللی مهاجرت افراد متخصص از کشورهای در حال توسعه (مبدا) به کشورهای توسعه یافته (مقصد) در 2 دهه اخیر رشد چشمگیری داشته است. در دهه 1970، بیشتر اقتصاددانان ادبیات سنتی با این عقیده موافق بودند که مهاجرت مغزها باعث کاهش انباشت سرمایه انسانی در کشورهای در حال توسعه شده و در نهایت به زیان اقتصاد این کشورها منجر می شود. این در حالی است که مطالعات صورت گرفته در 2 دهه گذشته به نتایج سودمند مهاجرت مغزها بر اقتصاد کشورهای مبدا اشاره دارد. با وجود این مطالعات متفاوت صورت گرفته، اثر کل مهاجرت سرمایه انسانی بر اقتصاد کشورهای مبدا مشخص نیست. این مقاله با هدف شفاف سازی اثر مهاجرت مغزها بر اقتصاد کشورهای درحال توسعه، به بیان فرصت ها و تهدیدهایی که مهاجرت مغزها می تواند برای کشورهای درحال توسعه ایجاد کند، می پردازد.