سینمای سیار

سینمای سیّار را در تعریفی ساده می توانیم سینمایی متحرک یا قابل حمل بنامیم که امکان نمایش تصاویر متحرک را در هر مکان و فضایی چه داخلی و چه خارجی فراهم می آورد. سینمای سیّار به عنوان ابزار مؤثر تبلیغاتی به خصوص بعد از جنگ جهانی دوم و تغییر شیوه های سلطه گری در دنیا، اهمیت و گسترش بیشتری پیدا کرد؛ زمانی که قدرت های بزرگ جهانی برای تثبیت موقعیت و تسلط خود بر کشورهای مستعمره و کشورهای جهان سوم، با استفاده از ابزار تبلیغی ازجمله سینمای سیّار، راهبرد دیپلماسی فرهنگی را پیشه کردند؛ آنچه که هربرت شیلر از آن با عنوان امپریالیسم فرهنگی یاد می کند. ایران یکی از معدود کشورهایی است که سینمای سیّار امریکا در آن فعالیت طولانی و گسترده داشته است. این مقاله به این مسئله پرداخته است که دلایل حضور و تأثیر سینمای سیّار امریکا در ایران چه و چگونه بوده و با بهره گیری از اسناد و گزارش های موجود و از طریق روش توصیفی و تحلیلی نتیجه گرفته است که سینمای سیّار امریکا از طریق برنامه اصل چهار ترومن و به قصد جلوگیری از نفوذ کمونیسم و ایجاد کمربند محافظتی برای منافع امریکا در منطقه، کار خود را در ایران آغاز کرده و از سویی به تدریج از طریق نمایش فیلم های آموزشی و تفریحی در صدد تغییر نگرش ها و تبلیغ سبک زندگی امریکایی بوده و از سوی دیگر، به واسطه فیلم های خبری و تبلیغاتی، ضمن تثبیت موقعیت حکومت مورد حمایت خود، قصد تسلط دائمی بر ایران را داشته است.

قدرت های استعمارگر شوروی و انگلیس بصورت گسترده از ابزار تبلیغی سینمای سیار به منظور تاثیرگذاری فرهنگی، در ایران استفاده کرده اند. تاثیر گذاری فرهنگی که هربرت شیلر در نظریه امپریالیسم فرهنگی، آنرا روش نوین استعمارگران، برای تعقیب اهداف سیاسی و اقتصادی خود در کشورهای تحت سلطه می داند. این پژوهش به این مساله می پردازد که، رویکرد سینمای سیار دو قدرت رقیب یعنی شوروی و انگلیس در ایران چگونه بوده است؟ نتایج این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی و تحلیلی است و از طریق بررسی اسناد کتابخانه ای، مصاحبه و تحلیل محتوای فیلم ها به دست آمده است نشان می دهد. سینمای سیار شوروی از طریق بستر سازی فرهنگی به دنبال ایجاد هویت های جدید و کاذب در مناطق شمالی ایران بوده تا، یا زمینه الحاق این سرزمین ها را به سرزمین خود را فراهم آورد و یا با ایجاد مناطق خود مختار زمینه حکومت های دست نشانده وابسته به خود را فراهم سازد. اما برنامه تبلیغاتی انگلیس در ایران بر خلاف روس ها تهاجمی نبوده بلکه حالتی تدافعی داشته و فعالیت ها و بسترسازی فرهنگی آنها از طریق سینمای سیار بر خلاف راهبرد هویت سازی جعلی و مقطعی روس ها، فعالیتی ریشه ای، از طریق برنامه های آموزشی و مذهبی داشته و به دنبال تغییر هویت دینی و فرهنگی ایرانیان بوده که در نهایت و دراز مدت استحاله فرهنگی را در ایران سبب می شد.