قاچاق اسلحه

روابط و مناسبات مرزی ایران و افغانستان در سال های 1324-1344ه.ق دارای فراز و نشیب های بسیاری بود. این افت وخیزها دلایل متعددی داشت که ریشة بسیاری از مشکلات کنونی دو کشور نیز محسوب می شود. عامل اصلی این مسائل، جدایی افغانستان از ایران بود. تحرک های جمعیتی مهم ترین معلول این فضا، خود محملِ گره هایِ کور دیگری شد که می توان به مهاجرت بخش هایی از جمعیت شهرنشین غرب افغانستان و قبایلی از هزاره به واسطه موج تکفیر علیه آن ها اشاره کرد. عبور غیرقانونی افراد و ایلات مرزیِ افغانستان، که گاهی به سرقت و ناامنی در مناطق مرزی ایران منجر می شد و نیز جریان قاچاق اسلحه، روی دیگرِ سکة تحرکات جمعیتی بود. همچنان که انتقال بخشی از مشکلات داخلی افغانستان مانند جریان فتاوای جهاد علیه انگلیس و بیماری های واگیردار در همین بستر رخ نمود. در کنار عامل اصلی یعنی جدایی افغانستان، مدیریت سیاست خارجی افغانستان که به موجب عهدنامة گندمک در اختیار انگلستان بود نیز در آشفتگی مناسبات مؤثر بود. مدیریت غیربومی سیاست خارجی در افغانستان، حل معضلات را در بسیاری مواقع ناممکن می کرد. شرایط آشفتة ایران و خراسان در سال های1324-1344ه.ق نیز به عنوان عامل مکمل، این مسائل و تنش ها را پیچیده تر ساخت. پس از مشروطه، انسجام امور از میان رفته بود و حکام خراسان با شورش های شهری و قبیله ای فراوانی روبه رو بودند. در پی این تحرکات، توجه و ارادة لازم برای تأمین امنیت مرزها و حل مسائل پیش آمده شکل نمی گرفت.

تجارت اسلحه طی سال های قبل از جنگ جهانی اول در خلیج فارس رونق و رواج فراوانی یافت. دسترسی آسان نیروهای مخالف سیاست های بریتانیا در هندوستان به این سلاح ها، تلاش مقامات بریتانیایی را برای ممنوعیت این تجارت در خلیج فارس به دنبال داشت. در همین راستا به اشاره بریتانیایی ها، تجارت اسلحه در ایران در سال های 1298ق/ 1881م و 1314ق/ 1897م از سوی مقامات ایران ممنوع گردید. بندر بوشهر که در دوره قاجار بندر اصلی خلیج فارس و ایران به حساب می آمد، یکی از مراکز اصلی تجارت اسلحه به شمار می رفت. شرایط اجتماعی و قبیله ای نواحی جنوبی ایران، رونق این تجارت را در بندر بوشهر موجب شده بود. پژوهش حاضر به روش تاریخی و با رویکرد تحلیلی- تبیینی، بر پایه منابع کتابخانه ای و اسناد نویافته، با طرح این سؤال که: به دنبال ممنوعیت تجارت اسلحه در خلیج فارس و ایران، چه عواملی موجب استمرار ورود اسلحه در قالب قاچاق به بوشهر، به عنوان کانون توزیع اسلحه در نواحی جنوبی ایران، گردید؟ فرضیه سود سرشار تجارت اسلحه و شرایط اجتماعی و ساختار قبیله ای نواحی جنوبی موجب استمرار ورود اسلحه به بوشهر از طریق قاچاق گردید؛ را مورد تحلیل و ارزیابی قرار می دهد. یافته ها و شواهد تاریخی نشان می دهد که تجارت اسلحه در بوشهر به عنوان یکی از مراکز دادوستد اسلحه منقطع نشد و به شکل قاچاق تداوم یافت.

تحقیق حاضر بر اساس اطلاعات به دست آمده از عوامل مؤثر بر قاچاق اسلحه و مشروبات الکلی از مرز پیرانشهر انجام یافته است که در آن به سنجش رابطه میان متغیر وابسته (تمایل و انگیزش به قاچاق) و متغیرهای مستقل (ارزش ها و باورهای فرهنگی، آنومی اجتماعی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و برآورد امکانات نیروی انتظامی) پرداخته شده است. با استفاده از روش پیمایش و کاربرد تکنیک پرسشنامه هدایت شده، اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق جمع آوری گردیده است. جامعه آماری تحقیق را سرپرستان خانوار شهرستان پیرانشهر تشکیل می دهند. بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه آماری (فرمول شارپ و کوکران) 124 نفر سرپرست خانوار تعیین و مورد مطالعه قرار گرفته و همچنین از 30 نفر فرماندهان و افسران ارشد نیروی انتظامی منطقه پیرانشهر در باب ابعاد مختلف قاچاق نظر خواهی شده است. بر اساس مبانی نظری و الگوی تحلیلی تحقیق ضمن تدوین چهار فرضیه که ناظر بر روابط متغیرهای تابع و مستقل بود از طریق ساخت مقیاس اقتصادی-سیاسی SES دانکن و دانکن (1986) جهت سنجش وضعیت اجتماعی – اقتصادی پاسخگویان، مقیاس باورها و ارزش های فرهنگی رابینسون و شیور (1992)، مقیاس و شاخص آنومی اجتماعی اسرول (1984) و میلر (1976)، مقیاس محقق ساخته برآورد امکانات نیروی انتظامی منطقه پیرانشهر در مبارزه و مواجهه با امر قاچاق و بالاخره مقیاس تعدیل شده رابینسون و شیور (1992) برای سنجش انگیزش و تمایل پاسخگویان به قاچاق اندازه گیری شدند. جهت احتساب روایی مقیاس ها و شاخص ها از آلفای کرونباخ استفاده گردید. در تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات و نیکویی برازش و تناسب مدل نظری از تست و آزمون همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه، تحلیل مسیر استفاده گردید. با توجه به نیکویی برازش مدل تحلیلی از طریق کاربرد رگرسیون چند گانه و تحلیل مسیر، نتایج حاصله نشان می دهد که بر حسب ارزش بتا متغیرهای باورها و ارزش های فرهنگی، آنومی اجتماعی، SES به عنوان عوامل تأثیرگذار بر انگیزش و تمایل به قاچاق مطرح اند.

زمینه و هدف: یکی از جرائم شایع که به شدت امنیت عمومی را به مخاطره انداخته و به آن آسیب جدی وارد می نماید، قاچاق سلاح و مهمات است. ضرورت و اهمیت برقراری نظم و امنیت ایجاب می کند که پلیس نسبت به شناسایی و کشف آن و در نهایت دستگیری قاچاقچیان اقدام نماید. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر رویکرد پلیس اطلاعات محور در شناسایی و کشف قاچاق سلاح و مهمات انجام پذیرفته است. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق را کارکنان پلیس امنیت عمومی فرماندهی انتظامی استان ایلام می باشد که بر اساس فرمول کوکران تعداد 85 نفر از آنان به عنوان نمونه آماری از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته است که روایی پرسش نامه به روش اعتبار محتوا و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ تأیید شد. در این پژوهش برای تجزیه وتحلیل داده ها  و فرضیه های پژوهش از طریق آزمون تی تک نمونه فریدمن با استفاده از نرم افزار spss استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که بهره گیری از پلیس اطلاعات محور  به عنوان یک رویکرد جدید پلیسی در شناسایی، کشف قاچاق سلاح و مهمات در سه بعد اطلاعات بانک های درون سازمانی، اطلاعات بانک های برون سازمانی و فنی و مخابراتی تأثیر مثبت دارد که به ترتیب بر اساس آزمون فریدمن و اسمیرنوف کلموگروف بعد اطلاعات فنی و مخابراتی با 62/2 درصد در رتبه اول و بعد بانک های اطلاعاتی درون سازمانی با 92/1 درصد در رتبه دوم و بعد بانک های اطلاعاتی برون سازمانی با 45/1درصد در رتبه سوم می باشد. نتیجه گیری: بر طبق یافته های تحقیق، فرضیات مطرح در پژوهش اثبات و در شناسایی و کشف  قاچاق سلاح و مهمات تأثیرگذار می باشند. تجمیع بانک های اطلاعاتی درون و برون سازمانی و دسترسی واحدهای کشف جرم پلیس به این بانک ها،تعامل لازم با نهادهای برون سازمانی برای به دست آوردن بانک های اطلاعاتی آن ها، تأکید بر استفاده حداکثری از اطلاعات فنی و مخابراتی در انجام مأموریت ها از جمله پیشنهادها در راستای شناسایی و کشف این جرم است.

یکی از پدیده های رایج در مناطق مرزی ایران و هند، قاچاق اسلحه بوده که نقش تأثیرگذاری در تحولات اجتماعی و مسائل امنیتی این مناطق داشته است. با نگاهی به منابع تاریخی می توان به این مسئله پی برد که تقریباً از 1285 تا 1305 هجری شمسی، قاچاق اسلحه در این مناطق افزایش چشمگیری یافته است. با توجه به این مسئله در تحقیق حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی و با استفاده از اسناد و مطالعات تاریخی موجود در این زمینه به بررسی علل این پدیده پرداخته شده و نقش عوامل داخلی و خارجی مورد کنکاش قرار گرفته است. براین اساس پرسش تحقیق حاضر این است که روند داد و ستد اسلحه در مناطق مرزی ایران و هند چگونه بوده و دلایل افزایش آن در این مقطع زمانی چه بوده است. به نظر می رسد مناطقی مانند سیستان و بلوچستان در چارچوب منافع انگلستان و کشورهای رقیبش در کانون رقابت ها قرار داشتند. این تحولات باعث شد موضوع داشتن سلاح گرم و داد و ستد و حتی قاچاق اسلحه در مناطق مرزی ایران و هند به دلیل موقعیت جغرافیایی اش به مقوله ای پراهمیت تبدیل شود.