اخلاق تدریس

هدف اصلی این مقاله، واکاوی نقش فرونسیس (عقل عملی) و نیز اراده ایمانی در موقعیت ها و دوراهه های اخلاقی تدریس است که معلمان با آن ها مواجه می شوند. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش استنتاجی بهره گرفته شد. بنابراین، نخست با تکیه بر دیدگاه های دیوید کار، ظرفیت فرونسیس (عقل عملی) در اخلاق تدریس مورد بحث قرار گرفت. سپس در چارچوب دیدگاه های کار و بر اساس مواضع علامه طباطبایی نسبت به اراده ایمانی، دلالت هایی برای قضاوت های اخلاقی اثربخش در فرایند تدریس استنتاج شد. بنابر یافته های این پژوهش، به زعم کار، فرونسیس ارسطویی، نظم دهنده و کنترل کننده احساسات، تمایلات و خواسته ها در شرایط و موقعیت های تدریس می باشد که با پیشرفت منش معلمان سروکار دارد. از مواضع علامه طباطبایی نیز می توان استنباط نمود که در قضاوت های حرفه ای تدریس، علاوه بر عقل عملی به عنوان بُعدی ادراکی، ایمان، اراده وعمل نیز حائز اهمیت اند؛ هرقدر ایمان در مراحل قلب، لسان، فکر و عمل، با وساطت اراده تقویت شود، تعالی اخلاق حرفه ای معلمان در مواجهه با موقعیت ها و دوراهه های اخلاقی تدریس نیز تقویت می شود.

هدف : این پژوهش با واکاویِ پیش روایت های آموزگاران باتجربه از رویدادهای کلاس درس و کنش های اخلاقی آنان در پی شناساییِ شناسه های اخلاقیِ آموزگاری است. روش : پژوهش کنونی از نظر هدف، کاربردی و از نظر رویکردی، کیفی است که با راهبرد پیش روایت (با پیش فرض پراگماتیکی پِرسی) انجام شده است. با روش نمونه گیری متواتر نوزده آموزگار با تجربه ی بیش از ده سال کار در دبستان های شهر سنندج به عنوان مشارکت کنندگان در پژوهش مورد مصاحبه قرار گرفتند. داده های به دست آمده از مصاحبه های انجام شده، پس از کدگذاری تماتیک، به روش توصیفی- مقایسه ای تحلیل شد. یافته ها : در این واکاوی، سه شناسه ی کاربردی (حمایتگری، راهنمایی، توانمندسازی) و دو فرا-شناسه (احترام و رازداری) شناسایی شد که می توان با نگاه به شناسه ها و این که رویدادهای برانگیزاننده ی کنش اخلاقی پیوندِ کمی با تحصیل داشته اند، همه ی شناسه ها را زیر نام مسئولیت پذیری در برابر زندگانی شاگردان، چونان تم بنیادی، جای داد. یافته های این پژوهش آموزگار را چونان یک کنش گر اجتماعی می بیند؛ نه کسی که تنها مهارت های حرفه ای دارد. وی کسی است که اخلاق حرفه ای را فراتر از کلاس و دبستان می بیند و کنشگرانه درگیر حال وروز شاگردان می شود تا آنان از پسِ مشکلات بیرون از دبستان برآیند.

عدالت آموزشی یکی از مهم ترین اصول اخلاقی در حوزه آموزش است که ابعاد مختلف شناختی، عاطفی و رفتاری را در بر دارد. پیاده سازی این اصل اخلاقی به ویژه در ارتباط با تفاوت سطح فکری و استعداد دانشجویان چالش هایی به همراه دارد؛ حضور دانشجویان بااستعداد و کم استعداد در کلاس درس می تواند استاد را با این چالش ها مواجه سازد. روش: در این پژوهش سعی شده است به روش توصیفی تحلیلی و با تأکید بر منابع اسلامی، ضمن تحلیل و ارزش داوری اخلاقی مسئله و قضاوت درباره دیدگاه های موافق و مخالف، پیشنهاداتی جهت برون رفت از این چالش مطرح گردد. یافته ها: وجود استعدادهای متفاوت در کلاس و پذیرش آن امری بدیهی است، لکن استاد برای جبران و یاری رساندن به دانشجویان کم استعداد، می تواند پیشنهاداتی از این قبیل در دستور کار خود قرار دهد؛ اختصاص دادن زمان بیشتر در ساعات غیرکلاسی، حمایت و هدایت استعدادها و ترکیب و تلفیق دانشجویان مستعد و غیرمستعد.

هدف: این مقاله در صدد تحلیل اخلاقی صمیمیت استاد در فرایند تدریس بود تا بر اساس آن استدلالهای موافقان و مخالفان، صمیمیت در کلاس درس را ارزیابی و پاسخ داده، دیدگاه مبتنی بر تعالیم اسلامی را ارائه دهد. روش: این مقاله به روش توصیفی تحلیلی، بر اساس و مبتنی بر رویکرد استدلالی و استفاده از آموزه های دینی است. یافته ها: در پاسخ به اخلاقی بودن یا غیر اخلاقی بودن صمیمیت، استدلالهایی اقامه شده است؛ برای موافقان: 1. استدلال مبتنی بر اثربخشی آموزشی، 2. استدلال مبتنی بر نتایج تربیتی و اخلاقی، 3. استدلال مبتنی بر نقش الگویی استاد، و برای مخالفان چهار استدلال: 1. استدلال مبتنی بر فروکاستن شأن استاد، 2. استدلال مبتنی بر اخلال در مدیریت استاد، 3. استدلال مبتنی بر عدم رعایت عدالت، 4. استدلال مبتنی بر مخاطره آمیز بودن صمیمیت. نتیجه گیری: با توجه به استدلالهای موافق و مخالف، نمی توان به شکل مطلق صمیمیت را نقض یا ابرام کرد؛ لذا یافته های این تحقیق نشان می دهد ضمن آنکه می توان این اصل را به عنوان یک ظرفیت مهم در فرایند تدریس پذیرفت، ولی در برخی موقعیتهای خاص، رعایت حدود و ثغور اخلاقی برای تحقق اهداف آموزشی و تربیتی ضروری است. نتیجه آنکه صمیمیت به عنوان اصل راهبردی و تربیتی، لازمه تدریس و آموزش اثربخش است؛ اما در برخی از وضعیتها و موقعیتها به شدت می تواند منجر به ایجاد چالشهای اخلاقی شده، مسیر آموزش را منحرف سازد.