نظریه عملی

ظهور جریان نومفهوم گرایی در عرصه برنامه درسی محل بروز چرخش بزرگی در هویت این رشته شده است. کتاب «فهم برنامه درسی» تألیف ویلیام پاینار را شاید بتوان برجسته ترین اثر در این زمینه دانست. در این کتاب، جریان های اثرگذار حوزه برنامه درسی ماقبل نومفهوم گرایی، از نوع سنتی و عمل زده معرفی شده و نویسنده بر این اعتقاد است که گفتمان های جدید برنامه درسی را باید مورد توجه قرار داد. این نکته موجب می شود، نظریه جوزف شواب[1] نیز در گروه نظریه های سنتی ماقبل نومفهوم گرایی متهم گردد. مقاله حاضر، با واکاوی نظریه شواب و مشخص کردن تمایزات آن از نظریه تایلر و نومفهوم گرایی، قصد دارد تا نقدی بر این تفکر وارد آورد و با ترسیم نقش نظریه شواب در تاریخ تحولات رشته برنامه درسی، تبیین جدیدی برای رشته برنامه درسی به عنوان یک قلمرو عملی، ارائه کند.

تدریس حرفه معلمان است که باید آن را در دانشگاه بیاموزند. اما، آنان در دانشگاه های نظری ما چیزی جز نظریه های تدریس و یادگیری نمی آموزند. آنچه در حال حاضر تخصص تدریس خوانده می شود، چیزی جز دانستن نظریه های تدریس و یادگیری نیست؛ نظریه هایی که در بهترین حالت به فن فروکاسته شده اند و عنوان فاخر روش ها و فنون تدریس را یدک می کشند. هدف این مقاله، دفاع از تدریس به عنوان یک رشته عملی است. با تکیه بر «عملی» شواب استدلال شده است، چنانچه جداً برای رشد حرفه تدریس و تحقق معلم پژوهنده اهمیت قائلیم، باید تدریس را به عنوان یک رشته عملی به رسمیت بشناسیم. در پرتو نظریه عملی و با نظر به جنبه عملی تدریس، از شرایطی متفاوت برای رشد حرفه تدریس می توان سخن گفت. در اینجا درباره دو شرط (1) دریافت مسائل عملی و (2) دریافت کثرت نظریه ها بحث شده است. همچنین، به شواهدی عینی اشاره شده است که موجودیت تدریس به عنوان یک رشته عملی را تأیید می کنند. شواهدی چون وجود مفاهیم، نظریه ها، ساختارها، روش ها، نهادها و از همه مهم تر، وجود پارادایم تحقیقات عملی.