بررسی آوایی

صورت گرایان حدود سال 1950 و حوالی انتشار آثار یاکوبسن در زمینۀ زبان شناسی ساختارگرا، در حوزۀ تحلیل ساختاری متون ادبی دست به نوآوری زدند. نقد ساختارگرا متون ادبی را مجموعه ای از پدیده های زبانی در نظر می گیرد که آن ها را از هر متن دیگری متمایز می کند. فرایندهایی که این تمایز را سبب می شوند، در تمام سطوح (آوایی، دستوری و واژگانی) قابل تشخیص هستند. در این پژوهش با تکیه بر آثار یاکوبسن به بررسی یکی از اشعار اخوان ثالث با عنوان «قصه ای از شب» پرداخته ایم. تحلیل ساختارگرایانه به ما کمک می کند تا خوانشی موشکافانه از متن داشته باشیم و صورت و قالب شعر را با ظرافت بیشتر مورد تأمل قرار دهیم تا به شبکۀ معنایی پنهان شعر برسیم. درحقیقت، هدف از این بررسی پاسخ به سؤالاتی است نظیر اینکه چگونه کارکردهای زبانی در قالب ساختار هندسی شعر به خدمت انتقال هر چه بهتر مفاهیم درآمده اند و چگونه نظام کلمات در پسِ ساختارهای سطحی خود دربرگیرندۀ مفاهیم عمیق متناسب با فضا و درون مایۀ اصلی شعر هستند. با بررسی فرایند های آوایی، دستوری و واژگانی معنایی نشان داده ایم که نظام کلمات چگونه سبب پیدایش لایه های پنهانی در شعر شده اند که در خلق زیبایی مؤثر بوده اند و نیز به کشف شبکۀ معنایی شعر نائل آمده ایم.