ثبات راهبردی

هدف این مقاله بررسی مفاهیم موازنه و ثبات در سیاست خاورمیانه ای روسیه و تهدیدها و منافع متبادر از آن برای ایران است. ازنظر نویسنده، مسکو با توجه به منابع محدود خود و پویایی های منطقه به ویژه امکان سرریز سریع بی ثباتی ها و تهدیدها از این جغرافیا به مناطق مجاور و عرصه بین الملل، تأمین منافع بلندمدت خود در خاورمیانه را در گرو برقراری موازنه و ثبات راهبردی در دو سطح می داند. موازنه گری با آمریکا و مساعدت به روابط متوازن بین قدرت های منطقه دو اصل موازنه در سطح منطقه ای هستند که روسیه آنها را در راستای هدف کلان ایجاد ثبات راهبردی دنبال می کند. هرچند همکاری با آمریکا در سطح کلان سیاست موازنه و ثبات روسیه در مفهوم حکومت مداری جهانی محدودیت هایی برای ایران ایجاد می کند، اما برخی ابعاد آن از جمله بازدارندگی در برابر رفتارهای بی ثبات ساز آمریکا و متحدان آن در راستای منافع تهران است

هدف این مقاله بررسی چالش نظم هژمونیک در خاورمیانه و تأثیر همکاری ایران و روسیه در بازتعریف نظم و ثبات راهبردی از طریق موازنه با تمرکز بر بحران سوریه است. طی سال های اخیر نظم امریکامحور در منطقه بیش از پیش با چالش مواجه شده و به تبع آن ثبات راهبردی و موازنه مرتبط با آن نیز به ویژه پس از بهار عربی و بحران سوریه با تغییر مواجه شده اند. ایران و روسیه چه به صورت منفردانه یا ائتلاف تاکتیکی در به چالش کشیدن نظم هژمونیک و بر وضعیت ثبات و موازنه در منطقه تأثیرگذار بوده اند. این مقاله با نگاه رئالیستی به مفاهیم، نظم، ثبات و موازنه و با رویکرد سیستمی و توجه به ارتباط متقابل این مفاهیم در سطوح و مناطق مختلف، همکاری دو کشور در این زمینه را بررسی می کند. هرچند در بسیاری متون، نظم و ثبات راهبردی در سطح کلان و در حوزه قدرت های بزرگ بررسی شده اند، اما این مقاله با تأکید بر تحول در روابط بین الملل و این دو مفهوم، ضمن تمرکز بر تعریف پیچیده و چندلایه این مفاهیم در خاورمیانه، تأکید دارد نظم و ثبات در این منطقه ضرورتا با توافق یا موازنه قدرت های بزرگ تأمین نمی شود و قدرت های منطقه ای از جمله ایران با اثرگذاری بر مفهوم موازنه از طریق توانایی های خاص خود یا با تعامل با قدرت های بزرگ بر این دو مفهوم تأثیرگذار هستند. بر این اساس، مقاله تأکید دارد، همکاری ایران و روسیه برای موازنه سازی در دو سطح کلان در مواجهه با سیاست ها و اقدامات بی ثبات ساز امریکا و در سطح منطقه ای با تأکید بر موازنه گسترده منطقه ای در تعدیل نظم و تأمین ثبات راهبردی موثر است. گرچه سیاست مسکو در این خصوص محدودیت هایی برای تهران ایجاد می کند، اما برخی ابعاد آن از جمله بازدارندگی در برابر رفتارهای بی ثبات ساز امریکا و متحدان آن در راستای منافع تهران است.

هدف این مقاله بررسی ابعاد سیاست های مهار و بازدارندگی در روابط روسیه و امریکا و تحلیل تأثیرات آنها بر منافع و امنیت ایران است. امریکا با تلقی روسیه به عنوان قدرت تجدیدنظرطلبی که موقعیت برتر آن در عرصه بین الملل را به چالش می کشد، مهار این کشور را با همان ماهیت دوره شوروی با هدف تحدید نفوذ، قبض ژئوپولتیکی، کاهش وزن استراتژیک و تغییر رفتار آن به راستای منافع خود در دستور دارد. در سوی دیگر، روسیه که در سودای احیاء جایگاه قدرت بزرگ خود است، سیاست مهار را نه تنها تهدید و مانعی برای تحقق این آرمان، بلکه چالشی برای حکومت مداری بهینه جهانی نیز می داند. واکنش مسکو به راهبرد مهار امریکا بازدارندگی است که متناسب با نوع تهدیدات از نظامی تا اقتصادی و در سطوح مختلف داخلی، منطقه ای و بین المللی در پی تحقق آن است. نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و تمرکز زمانی بر دوره سوم و چهارم پوتین مهار و بازدارندگی در روابط مسکو و واشنگتن را در چهارچوب نظری همین مفاهیم بررسی و پیامدهای آنها را بر ایران خواهد سنجید. تصریح می شود که هرچند در روندهای جدید با متنوع و همزمان شدن تهدیدات و تهدیدگرها کاربست مهار و بازدارندگی با مشکلاتی همراه شده، اما نظر به استمرار رقابت قدرت و حساسیت مفاهیم ژئوپولتیک و امنیت در روابط روسیه و امریکا این دو راهبرد با پیچیدگی بیشتر استمرار خواهند داشت. در جمع بندی تأکید می شود که مهار و بازدارندگی در این روابط تبعات متفاوتی برای ایران دارند. مقاومت روسیه در برابر سیاست های تهاجمی واشنگتن و تمایل آن به همکاری با ایران به عنوان یک نیروی ضدهژمون از جنبه های مثبت و احتمال موضوع شدن تهران در مصالحه امریکا و روسیه در قالبِ مفاهیمی چون ثبات راهبردی جهت احتراز از هزینه های مهار و بازدارندگی از اثرات منفی این دو راهبرد بر منافع و امنیت تهران هستند.