خاندان دشتکی

سید علی خان مدنی از دانشمندان و ادیبان و شعرای شیرازی تبار قرن 11 و 12 هجری و از نوادگان غیاث الدین دشتکی به عناوینی چون «ابن معصوم»، «خان» و... معروف است، چهارده سال زندگی وی در حجاز و مراوده اش با عالمان آنجا در تسلط او بر علوم عربی، حدیث و... نقش زیادی داشته است. زندگی طولانی وی در هند و نقش مهم عالمان شیعی آنجا و گسترش زبان فارسی در هند از یک طرف باعث شده که سید علی خان از عالمان آنجا تأثیر بگیرد و از طرفی این امر موجب آشنایی وی به زبان فارسی شده است. بازگشت وی از هند به ایران و تدریس در مدرسه منصوریه شیراز در دو سال آخر عمرش و سرانجام تدفین او در حرم حضرت شاه چراغ(ع)، نشان از علاقه وی به زادگاهش دارد و نقش مهم حضرت شاه چراغ(ع) را در گسترش فرهنگ اسلامی نشان می دهد. آثار ارزشمند سید علی خان مدنی همواره مورد توجه دانشمندان اسلامی، به ویژه عرب زبانان واقع شده است. برخی از آثار وی از منابع مهم ادبی و برخی به عنوان تراجم و بیوگرافی مورد استناد فراوان علما قرارگرفته اند، سفرنامه علی خان که سفر وی از حجاز به هند را به تصویر کشیده نیز مهم است، کتاب ریاض السالکین وی ازجمله بهترین شرح ها بر صحیفه سجادیه می باشد. گرچه وی تألیف فقهی ندارد، اما دیدگاه های فقهی خاصی دارد که برخی از آن ها در پژوهش حاضر مورد اشاره قرارگرفته اند.

ضرورت شناخت تراث و میراث شیعه بر کسی پوشیده نیست. استان فارس و دارالعلم شیراز؛ سومین حرم اهل بیت (علیهم السلام) در طول تاریخ، علما و بزرگان نامداری را در دل خویش پرورانده است. تبیین جایگاه مفاخر تفسیری شیعی، نقش تمدن ساز شیعه را در اعصار متمادی در این حوزه روشن می نماید. با کاوش در تاریخی به پهنای 15 قرن، و شناسایی آثار ایشان در مدرسه تفسیری استان فارس، با خاندان شیعی دشتکی آشنا شدیم. آثار بی شمار و گرانسنگ این خاندان در رشته های مختلف، توجه اندیشمندان را به خود جلب کرده است. هدف نوشتار آن است که با رویکرد توصیفی تحلیلی، و روش کتابخانه ای با نگاه شبکه ای به تبیین نقش و جایگاه خاندان دشتکی شیراز در تفسیر شیعه و معرفی خدمات تفسیری و منهج تفسیری ایشان بپردازد. رهیافت پژوهش آن است که خاندان دشتکی، با بیشترین مفسر و آثار تفسیری، فعال ترین خاندان در حوزه مدرسه تفسیری فارس به شمار می روند. در آثار تفسیری خاندان دشتکی، تک نگاری های سوره و آیه؛ همچنین حاشیه، تعلیق و تصحیح و چاپ نسخ خطی چشم نوازی می نماید. شایان ذکر است که گرایش تفسیری مفسران این خاندان به فلسفه و عرفان، ایشان را از ابعاد دیگری چون، تفسیر اخلاقی و کلامی و ادبی و علمی کتاب آسمانی غافل نکرده است. این بزرگان در منهج تفسیری در کنار آیات و روایات، از منابع دیگری نیز بهره برده اند.