امام حسین (ع)

حماسة عاشورا الهام بخش نهضت های آزادی بخش و رهایی گستر جهان است و میلیون ها انسان آزاده در مبارزات خود، از آن الهام گرفته اند و خواهند گرفت. در این قیام، اباعبدالله علیه السلام و اهل بیت ایشان با ایراد سخنرانی و احتجاج با مخالفان خود در اماکن مختلف، از جمله مدینه، مکه، ذوحسم و غیره، بشریت را در همة زمان ها و مکان ها مورد خطاب قرار دادند. مخاطبان ایشان واکنش های متفاوتی را در برابر پیام جاودان عاشورا نشان دادند. هدف این مقال دستیابی به چگونگی تأثیرگذاری حماسة عاشورا در جامعة بشری است. روش این پژوهش گردآوری اطلاعات به صورت استنادی و به شیوة توصیفی تحلیلی است. با بررسی واکنش های مخاطبان ایشان در آن زمان و مخاطبان فرازمانی و فرامکانی ایشان در طول تاریخ، 9 واکنش مختلف در برابر این قیام شناسایی شده است که عبارت اند از: پذیرش حقانیت امام علیه السلام، اما خودداری از یاری ایشان؛ انکار حقانیت امام علیه السلام و جنگ با ایشان؛ پذیرش حقانیت امام علیه السلام، اما جنگ با ایشان؛ پذیرش حقانیت امام علیه السلام و اعلام آمادگی برای یاری ایشان؛ پذیرش حقانیت امام علیه السلام و یاری ایشان؛ عزاداری؛ پشیمانی و حسرت؛ اعتراض و قیام.

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل شیوه و سبک تاریخ نگاری ابن کثیر دمشقی (م 774 ق) درباره واقعه عاشورا براساس کتاب «البدایه و النهایه» وی می پردازد. با توجه آنکه این مورخ شیوه و رویکرد خاصی در گزارش واقعه عاشورا و حوادث و مسائل پیرامونیِ آن دارد، بررسی و تحلیل گزارش وی نکات قابل توجه و تأملی را فراروی محققان قرار می دهد. این پژوهش پس از ارائه شرح کوتاهی از زندگی و شخصیت علمی ابن کثیر، به نقد و واکاوی گزارش وی از تاریخ عاشورا و نیز به ویژگی های آن می پردازد. دستاورد این پ ژوهش، ما را به این نکته مهم رهنمون می سازد که ابن کثیر با آنکه در گزارش واقعه عاشورا بیشتر متأثر از گزارش طبری است، به سبب گرایش عثمانی و اموی خود، رویکرد متعصبانه و غیرمنصفانه ای در ارائه گزارش قیام عاشورا دارد؛ ازاین رو، نمی توان او را از مورخان و مقتل نگاران معتدل و مورد وثوق و اعتماد به شمار آورد.