گردش ارواح

سازوکار و سنجه های تعیین امام یکی از مهمترین و بنیادی ترین عناصر و همچنین دشواره های موجود در نخستین گروه های شیعه به معنای عام آن بوده است. در مقاله پیشِ رو با رویکرد تاریخی و گفتمانی، سازوکارها و سنجه های مربوط به امامت، نزد نخستین گروه های تندروی شیعی، از آغاز تا سده دوم هجری بررسی شده است. همچنین تکامل و دگردیسی نگرش های امام شناسانه در میان سبائیه، کیسانیه، نخستین غالیان و نیز خرمدینان که اندیشه های آنها همسانی های فراوانی با گروه های پیش گفته داشت مورد واکاوی قرار خواهد گرفت. این مقاله نشان خواهد داد که اصول علم، نور و انتقال ارواح چگونه و در چه فرآیندی از سوی گروه های یاد شده برای تبیین امامت مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین خواهیم گفت که چگونه دو اصل نور و گردش ارواح که بر جهان بینی های ویژه ای استوار بودند، به پایمردی نخستین غالیان که از دل بحران درونی کیسانیه سر برآوردند برای توضیح نهاد و مفهوم امامت به کار گرفته شد.

افلاطون در رساله <em>فایدون</em> برای اثبات جاودانگی نفس پس از مرگ سه برهان اقامه می کند. بیان دو برهان اول، بیانی اسطوره ای فلسفی است که بر چرخه های متوالی زایش مبتنی است. برهان سومی که افلاطون برای بقای نفس پس از مرگ اقامه می کند، برهان بساطت نفس است. او معتقد است چیزی که جزء ندارد فساد نمی پذیرد و از آنجا که نفس جزء ندارد با مرگ بدن جاودان خواهد بود و از بین نخواهد رفت. در فلسفه اسلامی یکی از مهم ترین مباحث درباره نفس، اثبات جاودانگی و بقای نفس پس از مرگ است. ابن سینا فیلسوف بزرگ مشائی برای اثبات جاودانگی نفس براهینی را اقامه کرده است. به نظر نگارنده مهم ترین این برهان ها، برهان اثبات جاودانگی نفس از طریق بساطت است که افلاطون، قبل از ابن سینا آن را اقامه کرده است. این مقاله در صدد آن است تا براهین بقای نفس از دیدگاه افلاطون و تأثیر آن در برهان بساطت ابن سینا را از لحاظ تاریخی بررسی و تحلیل کند. روش بحث در این مقاله یک سیر تاریخی و با استناد به عبارات خود فیلسوفان به ویژه ابن سینا خواهد بود. پاسخ اجمالی که این مقاله به این مسئله می دهد این است که اثبات جاودانگی نفس از راه بساطت در فلسفه ابن سینا از لحاظ تاریخی صبغه افلاطونی دارد.