ترجمه طنز

مقاله پیش رو پژوهشی در زمینه شناسایی و بررسی راهبردهای ترجمه طنز در دوبله پویانمایی <em>زوتوپیا</em> است. برای شناسایی طنز از دسته بندی برگر (2010) و برای تشخیص عناصر مطرح در طنز از مدل مارتینز (2005) و برای شناسایی راهبردهای ترجمه طنز از مدل دلاباستیتا (1998) استفاده شده است. پس از تشخیص آیتم های طنزآمیز پویانمایی زوتوپیا در قالب طنز کلامی و طنز دیداری با استفاده از روش تحلیل محتوا، فراوانی هر راهبرد محاسبه و میزان توفیق مترجم در ایجاد حس طنز بر اساس نظریات مارتینز و دلاباستیتا محاسبه گردید و مشخص شد که هم در متن اصلی و هم در ترجمه این پویانمایی به ترتیب از طنز کلامی، طنز عملی و طنز ماهوی استفاده شده است. در میان راهبردهای ترجمه، راهبرد دیداری و زبان شناختی از دسته بندی مارتینز و راهبرد حذف و اضافه از دلاباستیتا بیشترین کاربرد را داشتند. به این دلیل، راهبرد حذف دلاباستیتا با عنصر دیداری مارتینز همپوشانی داشته، هیچ گونه کاستی در انتقال حس طنز ایجاد نکرده است و مترجم با بکار بردن معادله ای خنده دار، در انتقال طنز موفق بوده است.

تردیدی نیست که بخش قابل توجهی از انیمیشن های مشهور با اهداف آموزشی و سرگرم کننده ادبی شکل گرفته اند و پدیدآورندگان این آثار با تکیه بر زﺑﺎن ادﺑﻲ جامعه هدفشان را با دنیای طنز و شیوه های بیان آن آشنا می سازند. هرچه طنز در این ژانرهای تصویری- کلامی ﻫﻨﺠﺎرﺷﻜﻦﺗﺮ باشد، ﻗﺪرت ﺟﺬب ﻣﺨﺎطبش نیز اﻓﺰاﻳﺶ میﻳﺎﺑﺪ. این ویژگی در ارتباط با دوبله انیمیشن و برجسته سازی طنز کلامی آن نیز صادق است؛ بنابراین هر اندازه گروه دوبله نسبت به ظرافت های زبان مقصد آگاهی بیشتری داشته باشد، می تواند نقش خود را در تحقق این هدف برجسته تر کند. زوتوپیا (2016م) ازجمله انیمیشن های موفق کودک است که علاوه بر خلق صحنه های جذاب و هیجان انگیز از زبانی برخوردار است که به زعم بسیاری از منتقدان فیلم کودک نمونه موفق طنز کودک نیز به شمار می آید. شهرت این انیمیشن سبب شد گروه هایی علمی مسؤولیت ترجمه و دوبله آن را به زبان عربی و فارسی عهده دار شوند. در این پژوهش تلاش می شود با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی و با استناد به الگوی ترجمه طنز از مگدالناپانِک (2009م)، راهبردهای ترجمه طنز کلامی در دوبله عربی و فارسی زوتوپیا مورد بررسی تطبیقی قرار گیرد. نتایج نشان می دهد راهکار تحت اللفظی در دوبله عربی (34 درصد) و دگرنویسی در دوبله فارسی (32 درصد) پربسامدترین راهکار در ترجمه طنز زبان مقصد است. همچنین تفاوت فاحش میان استفاده از راهکار دگرگون سازی در دوبله عربی (2 درصد) و دوبله فارسی (19 درصد) نشان می دهد که گروه ترجمه و دوبله فارسی تأکید بیشتری بر همسوسازی ساختار طنز انیمیشن با فرهنگ و زبان مقصد داشته است؛ بنابراین دوبله فارسی در بومی سازی طنز به نسبت دوبله عربی موفق تر عمل کرده است.