کتاب داستان

هدف: بررسی تفاوت میان درک خواندن کودکانی که کتاب داستانی واقعیت افزوده می خوانند با کودکانی که همان کتاب را به شکل سنتی می خوانند. روش شناسی: با رویکرد کمّی و با روش شبه آزمایشی به شکل میدانی و طرح آزمایشی پس آزمون با گروه کنترل انجام شده است. 34 کودک 7 تا 9 سال در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند و کتاب داستانی را با و بدون ابزار واقعیت افزوده خواندند، سپس با آنها مصاحبه شد. داده های پژوهش از طریق بازگویی داستان و پاسخ به پرسش های یادآوری، جمع آوری و نمره دهی شدند. درک خواندن کودکان از مجموع نمرات این دو به دست آمد. معنا داری تفاوت میان دو گروه آزمودنی با آزمون مان-ویتنی سنجیده شد. یافته ها: تفاوت معنا داری بین درک داستان میان کودکانی که کتاب واقعیت افزوده می خوانند با کودکانی که کتاب را به شیوه سنتی می خوانند دیده شد. کودکانی که کتاب را با محتوای افزوده می خوانند در بازگویی و یادآوری داستان بهتر بوده اند. در بیان موضوع و درونمایه داستان و صحنه پردازی تفاوت معناداری میان دو گروه دیده نشد. کودکان گروه آزمایش در پاسخ به پرسش های ضمنی موفق تر بوده اند. نتیجه گیری: استفاده از محتوای چندرسانه ای مرتبط در کنار کتاب چاپی داستانی به تسهیل تبادل اطلاعات میان متن و خواننده، ساخت بهتر معنی، و درنتیجه درک بهتر متن منجر می شود.

این پژوهش بر آن است که کتاب داستان هایی دو زبانه، با هدف تقویت مهارت های سواد عاطفی در دانش آموزان 8 تا 14 سال را تدوین کند، زیرا بیشتر کتاب ها و ابزارهای آموزشی موجود در بازار، بر پایهء روش هایی تهیه شده اند که ریشه در زبان شناسی، روانشناسی و یا مکتب های اجتماعی داشته است و هیچ کدام جنبه های هیجانی را در سواد آموزی بصورت دو زبانه در نظر نگرفته اند. بدین منظورکتاب داستان هایی دو زبانه با تمرین هایی بر پایهء طرحوارهء هوش هیجانی بوکت و پرسیوال (2010) در سه سطح بر پایهء رشد فکری برونر (1969) نوشته شد. سپس این کتاب داستان ها به 30 نفر دانش آموز 8 تا 14 سال آموزش داده شد و سرانجام مصاحبه ای در زمینهء محتوای کتاب داستان گرفته شد. نتایج نشان داد که کتاب داستان ها از اثر گذاری کافی برای تقویت سواد عاطفی دانش آموزان برخوردارند.

هدف: با توجه به ضرورت آموزش کارآفرینی در توسعه و ترویج کارآفرینی و نیز مناسب بودن دوران کودکی برای دریافت این آموزش ها، آموزش کارآفرینی به کودکان ضروری است و باید در جست وجوی روش هایی بود که این توانایی را در آنان رشد و پرورش دهد. از آنجاکه ادبیات کودک و به ویژه داستان ها نقشی مهم در آموزش کارآفرینی دارد، توجه به مؤلفه های کارآفرینی در داستان ها جایگاه خاصی دارد. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف کشف میزان به کارگیری مؤلفه های کارآفرینی در کتاب های داستانی کودکان گروه سنی «ج» انجام شده است. روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف پژوهشی کاربردی است که به روشِ تحلیل محتوا انجام شده است. جامعه پژوهش 80 عنوان کتاب داستان تألیفی منتخب توسط شورای کتاب کودک برای گروه سنی «ج» در طی سال های 1397-1399 بود که از این میان، 30 عنوان کتاب به روشِ نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد. ابزار تحلیل داستان ها سیاهه وارسی محقق ساخته بود. برای بررسی روایی محتوای سیاهه، سیاهه وارسی در اختیار 10 نفر از اعضای هیئت علمی گروه روان شناسی قرار گرفت و پس از کسب نظرات آنان، شاخص نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا محاسبه شد و براین اساس اصلاحاتی در سیاهه اولیه صورت گرفت. برای تعیین پایایی سیاهه، 10 درصد از کل کتاب های داستان به صورت تصادفی انتخاب و توسط دو ارزیاب تحلیل شد و سیاهه وارسی برای این کتاب ها تکمیل شد. سپس درصد توافق بین نظرات ارزیابان با محاسبه ضریب پایایی اسکات بررسی شد. این ضریب 94/0 به دست آمد که نشان دهنده پایایی قابل قبول ابزار بود. سیاهه وارسی نهایی شامل شش مؤلفه کارآفرینی و 40 زیرمؤلفه به دست آمد. در نهایت، داده های گردآوری شده ازطریق سیاهه وارسی با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها: درمجموع، میزان به کارگیری مؤلفه های کارآفرینی در کتاب های داستانی 9/38 درصد بود. طبق نتایج آزمون فریدمن، بین اولویت مؤلفه های کارآفرینی اختلافی معنادار وجود داشت، به طوری که مؤلفه های خلاقیت و نوآوری، و نیاز به موفقیت پرکاربردترین مؤلفه ها و سپس به ترتیب مؤلفه های نیاز به استقلال، خطرپذیری، تحمل ابهام و مرکز کنترل درونی قرار داشتند. در سطح جامعه، به طور متوسط میزان توجه به هریک از مؤلفه های کارآفرینی به این شرح بود: مؤلفه خلاقیت و نوآوری 5/36 تا 5/57 درصد؛ مؤلفه نیاز به موفقیت 8/33 تا 5/53 درصد؛ مؤلفه نیاز به استقلال 6/28 تا 6/52 درصد؛ مؤلفه خطرپذیری 5/26 تا 5/48 درصد؛ مؤلفه تحمل ابهام 22 تا 4/44 درصد؛ و مؤلفه مرکز کنترل درونی 22 تا 37 درصد. همچنین، پس از بررسی 30 عنوان کتاب داستان، تنها 7 عنوان کتاب داستان با دارا بودن بیش از نیمی از مؤلفه های کارآفرینی در زمره آثار غنی و مناسب برای آموزش کارآفرینی قرار گرفتند. در این میان، داستان «پوشکا» غنی ترین اثر ازنظر به کارگیری مؤلفه های کارآفرینی شناخته شد. اصالت/ارزش: در این پژوهش برای اولین بار، کتاب های داستانی کودکان ازنظر به کارگیری مؤلفه های کارآفرینی تحلیل شدند. یافته های این پژوهش می تواند راهنمای نویسندگان در تألیف کتاب های مناسب برای پرورش کارآفرینی در کودکان باشد. همچنین، آثار ارزشمندی که ازنظر مؤلفه های کارآفرینی در این پژوهش شناسایی شد می تواند به مربیان، والدین و کتابداران به عنوان کتاب های مناسب برای آموزش کارآفرینی به کودکان معرفی شوند.

هدف: سوگیری های شناختی از انواع خطاهای شناختی هستند که بر فرایندهای شناختی انسان اثر می گذارند و به شکل الگوهای فکری درآمده و در ارزیابی و تصمیم گیری افراد ایفای نقش کرده و منجر به نگرش، باور، قضاوت و تصمیم گیری نادرست می شوند. هدف پژوهش حاضر آن است که سوگیری های شناختی را در کتاب های داستانی کودکان شناسایی و معرفی کند. روش: پژوهش حاضر به روش ارزیابانه انجام شده است. جامعه پژوهش کتاب های داستانی تألیفی رده سنی (ب)، (ج) و (ب و ج) است که ۲۰ مورد از کتاب های انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (1399 تا 1402) و ۱۷ مورد از کتاب های پرفروش کودکان و نوجوان (۱۴۰۲) و در مجموع ۳۷ اثر مصور زیر 120 صفحه به عنوان نمونه انتخاب شدند. از سیاهه ارزیابی استاندارد مؤسسه آکاپس برای ارزیابی کتاب ها ی داستانی استفاده شد. سیاهه ارزیابی یاد شده ترجمه شد و با کمک متخصصان حوزه علوم شناختی، نحوه بازنمایی سوگیری در کتب داستانی به سیاهه ارزیابی اضافه گردید. سپس، با استفاده از روش سی وی آی روایی آن بررسی و پس از اصلاح تأیید شد و پایایی ابزار نیز با روش دو نیم کردن و شاخص اسپیرمن براون بررسی و به تأیید رسید. یافته ها: یافته ها نشان داد که کتاب های کانون پرورش فکری کودکان دارای 11 سوگیری و کتاب های پرفروش دارای 13 سوگیری شناختی بودند. همچنین، طبق یافته ها، تنوع سوگیری های شناختی آثار پرفروش بیش از آثار کانون پرورش فکری بود. همچنین، یافته ها نشان داد که سوگیری تأییدی، پربسامدترین سوگیری شناختی در داستان های کودک و نوجوان است و به نظر می رسد سوگیری های دیگر موجود در آثار چون سوگیری کلیشه ای، تمرکز بر واضحات، اعتمادبه نفس بیش از حد، پذیرش شواهد، عدم تمرکز بر شواهد و سوگیری خواسته اندیشی به لحاظ مفهومی به سوگیری تأییدی بسیار نزدیک اند و به تقویت آن کمک می کنند. نتیجه گیری: هر چند تعداد سوگیری های شناختی در آثار کانون 11 مورد و در آثار پرفروش 13 مورد بود ولی به نظر نمی رسد که این تفاوت قابل توجه باشد. به نظر می رسد که جهت گیری برخی آثار کانون به سمت موفقیت گرایی و جهت گیری برخی آثار پرفروش به سمت موفقیت گرایی و الگوسازی، موجد سوگیری های شناختی در برخی آثار شده است. با این حال، احتمال می رود آثاری که با رویه ها و ضابطه های مشخص و مدونی ارزیابی شوند، از نظر توجه به خطاها وضعیت بهتری داشته باشند. بنابراین، لازم است در ارزیابی قبل از انتشار آثار، مسئله سوگیری های شناختی و به خصوص سوگیری تأییدی بررسی شود و روایت ها از این منظر پالوده گردد.