حکومت زنان

تنها پادشاه زن در قرآن کریم ملکه سبأ است. محققان در تحلیل رفتار این شخصیت با مردمان سبأ دو رویکرد متفاوت دارند؛ از نظر برخی وی فرد مستبدی بوده که با مردم همانند بردگان رفتار می کرد و حکومتش باعث رکود جامعه سبأ و رواج خورشیدپرستی شده بود. در مقابل عده ای بر این باورند که قرآن کریم هیچ گونه انتقادی نسبت به زمامداری ملکه نکرده است، از این رو حاکمیت وی مورد تأیید خدای متعال است. بررسی ادله این رویکردها نشان می دهد عدم بررسی دقیق آیات مربوط به این بحث، نقطه مشترک هر دو رویکرد است. این در حالی است که نتیجه بررسی این آیات می تواند نقش مهمی را در «تحلیل تهدید ملکه سبأ توسط سلیمان × » و در برخی مباحث فقهی چون «نفی استبعاد از مشروعیت جهاد ابتدایی معصومان» و «جواز حکومت زنان» ایفا کند. باید توجه داشت در صورت اثبات رویکرد نخست رفتار ملکه نقشی سلبی در «جواز حکومت زنان» دارد و تهدید سلیمان × در قالب «جهاد دفاعی» قابل تحلیل است اما در صورت اثبات رویکرد دوم با فراهم بودن مقدماتی دیگر می توان از این تحقیق در دو بحث فقهی مذکور استفاده کرد. البته تحلیل رفتار ملکه با مردم سبأ نشان می دهد ادله رویکرد نخست قوت چندانی ندارد.

برخی محققان بر این باورند که خداوند در داستان ملکه سبأ هیچ انتقادی به حکومت داری وی نکرده است؛ از این رو حکمرانی وی مورد تأیید است؛ زیرا قرآن کریم هنگام نقل سخن یا رفتار منفی، بلافاصله تذکر می دهد. در مقابل، برخی دیگر از محققان با وارد کردن اشکالات متعددی از قبیل عدم استناد مسلمانان به این داستان، اخباری بودن لحن قرآن در نقل داستان و غیره، حکمرانی ملکه را مورد تأیید خداوند ندانسته ا ند. روشن شدن ابعاد مختلف این داستان و توسعه ادله قرآنی احکام فقهی ایجاب می کند این داستان از این زوایه مورد بررسی قرار گیرد. بررسی تحلیلی- انتقادی نظرات موافقان و مخالفان نشان می دهد اولاً : نقل بدون اعتراض مطلبی در قرآن می تواند نشانه تأیید آن باشد (وجود مقتضی)؛ ثانیاً : با وجود وارد نبودن بسیاری از اشکالات مخالفان، اما برخی از آن ها صحیح هستند (وجود مانع). از این رو علی رغم وجود مقتضی، نمی توان حکومت داری ملکه را مورد تأیید خداوند دانست.