عنصر رنگ

عنصر رنگ، برجسته ترین و نمودارترین عنصر در حوزه محسوسات است. این عنصر امروزه مهمترین عنصر در بروز خلاقیت های هنری و بهره وری محسوب می شود و بسیاری از هنرمندان و بزرگان ادبی از آن برای انتقال مفاهیم مورد نظر خود بهره می برند. فریدون مشیری از جمله شاعرانی است که عنصر مذکور را با آگاهی و بدون هیچ گونه تکلفی برای تصویرسازی در شعرش بکار می برد. در این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، این موضوع در اشعار وی مورد بررسی قرار گرفت که نهایتاً نتایج حاصل، حاکی از این بود که عنصر رنگ در اشعار وی بیان کننده حوادث شخصی و مسائل اجتماعی بوده که بر روحیه شاعران وارد آمده است. در شعر مشیری، رنگ های تیره، نشان دهنده سایه های وهم و اختناق و رنگ های شاد، مظهر شادی و امید هستند. دیگر اینکه رنگ های آبی و سبز در اشعار ایشان، برخلاف نظرهای دیگران، تعبیری از روشنی و آرامش هستند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش رنگ و نمادهای آن در ابراز احساسات و عواطف زنانه ی فروغ فرخزاد، با بهره گیری از نظرات جدید روان شناسی رنگ است. استفاده از رنگ ها و نمادهای زنانه ی آن، راهی برای ارتباط فروغ با مخاطب است تا افکار زنانه اش را بیان کند، از دغدغه ها و آرزوهای یک زن بگوید و در نهایت از پاکی خود به عنوان یک زن دفاع کند. توجه به این عنصر در شعر سراسر احساسی و زنانه ی فروغ، کمک به شناخت شاعر، و تا حدّ زیادی ارتباط صحیح مخاطب با افکار و احساسات زنانه ی اوست. پژوهش حاضر برمبنای روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است و یافته های آن نشان می دهد که رنگ قرمز به عنوان رنگی هیجان آور با اثری کاملاً مثبت در بالاترین بسامد بوده و پس از آن رنگ سیاه به عنوان سنگین ترین رنگ، قالبِ بیان زنانه ترین حس ها در شعر فروغ قرار گرفته است؛ رنگ صورتی با کمترین بسامد، به عنوان رنگی کاملاً زنانه استفاده شده، و سایر رنگ ها شامل سفید، سبز، نقره ای، آبی و طلایی، با بسامدی تقریباً یکسان، بازتاب دهنده ی حالات روحی، حسرت ها، آرزوها و پاکدامنی این شاعر زن هستند.

مثنوی معنوی یکی از شاهکارهای ادبیات فارسی است که مولانا جلال الدین بلخی آن را به نظم کشیده است. یکی از عناصری که باعث افزایش زیبایی و جذّابیت اشعار این اثر نفیس گشته؛ استفاده از عنصر رنگ است که آمدن آن در لابلای ابیات مثنوی دارای دلالات معین و اغراض خاصی است. مولانا 2275 بار از رنگها در مثنوی به صورت مستقیم و غیر مستقیم استفاده کرده است که آن رنگ ها عبارتند از: سیاه، سفید، سبز، قرمز، زرد و مشتقات اینها. پرکاربرد ترین رنگ در اشعار مولوی، رنگ زرد و کم کاربرد ترین آن رنگ سفید است. مولوی مرادش علاوه بر وصف طبیعت رنگها، تعبیر از حالات مختلف انسان و طبیعت پیرامون در موقعیت های مختلف است. و در این راه، گاه از تشبیه، استعاره، کنایه، و یا رمز بهره برده است.