حضور شناختی

تا به امروز آموزش مبتنی بر وب روند رو به رشدی را طی نموده است. تعداد بی شماری از دوره های آموزش مبتنی بر وب توسط مؤسسات آموزشی در سرتاسر دنیا ارائه شده است. برغم افزایش چشم گیر دوره های مبتنی بر وب و فراگیرانی که در این دوره ها ثبت نام می کنند،  نشانه های زیادی مبنی بر اینکه دوره های فوق در برآورده سازی نیازهای فراگیران ناموفق بوده و فراگیران تجارب ناموفقی را از چنین دوره هایی به یاد دارند،  به چشم می خورد. در این بین نتایج بسیاری از تحقیقات نشان می دهد عامل حضور، عامل مهمی در پیشرفت و موثر بودن همه آموزش ها از جمله آموزش های سنتی و از راه دور بوده و همبستگی بالایی با پیشرفت تحصیلی و رضایت فراگیران دارد. بر این اساس، پژوهش حاضر باهدف طراحی الگویی برای آموزش های مبتنی بر وب بر اساس عامل حضور انجام شد. روش تحقیق مورد استفاده در این مطالعه، تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاسی بود جامعه پژوهش، شامل کلیه منابع و مقالات مرتبط نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتی پروکوئیست، اسپرینگر، ساینسدایرکت، امرالد، ابسکو، سیج، اریک، و گوگل اسکولار بود. نمونه برداری از این منابع با روش نمونه گیری هدفمند انجام گرفت، 39 مقاله و کتاب مطابق معیارهای مورد نظر بررسی شد و داده های حاصله برای تشکیل چهارچوب پیشنهادی تلفیق گردید.  

مقدمه: هنگام آموزش در محیط های یادگیری مبتنی بر وب، یک محیط متفاوت و جدید در مقایسه با محیط های چهره به چهره بایستی خلق می شود. در این بین عدم حضور فیزیکی معلم و فراگیران در یک محیط یادگیری آنلاین میتواند به یک معضل اساسی در چنین دوره هایی که اثرات نامطلوبی بر رضایت و یادگیری فراگیران دارد، مبدل شود. لذا این پژوهش با هدف بررسی ارتباط حضور آموزشی، حضور اجتماعی و حضور شناختی با عملکرد تحصیلی فراگیران دوره های آموزش الکترونیکی انجام گرفت. روش کار: روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی(الگویابی علی) بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان ثبت نام کرده در دوره دوره های مبتنی بر وب شهر تهران که در سال تحصیلی 1397-1396 به تحصیل اشتغال داشتند، بودند که حجم نمونه ایی به تعداد 307دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایی انتخاب شدند و به مقیاس چارجوب اجتماع اکتشافی آربا و همکاران(2008) پاسخ دادند که از آن میان 271 پرسشنامه قابل تحلیل بود. داده ها با استفاده از روش تحلیل مسیر، تحلیل شد. یافته ها: نتایج بدست آمده نشان دادند، مدل ساختاری عملکرد تحصیلی فراگیران دوره های آموزش الکترونیکی مدلی روا در جامعه مورد پژوهش است و داده ها برازش مناسبی با مدل نظری دارند (076/0 = RMSEA ). بر اساس این مدل، 48 % از واریانس عملکرد تحصیلی قابل تبیین است؛ از این رو، حضور آموزشی بر حضور شناختی(46/0 = β ) ،(01/0 > P ، 12/5 = T )، حضوراجتماعی(51/0 = β ) ،(01/0 > P ، 83/5 = T ) و عملکرد تحصیلی(32/0 = β ) ،(01/0 > P ، 84/3 = T )، حضور اجتماعی بر حضور شناختی(29/0 = β )، (05/0 > P ، 33/3 = T ) و عملکرد تحصیلی(25/0 = β ) ، (05/0 > P ، 76/2 = T ) و حضور شناختی بر عملکرد تحصیلی (36/0 = β )، (01/0 > P ، 09/4 = T ) اثر مستقیم معنادار دارند. در نتیجه عوامل مذکور می توانند به طور مناسبی عملکرد تحصیلی فراگیران را تبیین کنند. نتیجه گیری: بر اساس یافته های تحقیق، می توان عملکرد تحصیلی فراگیران را با ارتقای حضور آموزشی، حضور اجتماعی و حضور شناختی ارتقا بخشید.

هدف پژوهش حاضر شناسایی ویژگی های معلم اثربخش در آموزش مجازی دوران کرونا بوده است. طرح این پژوهش سنتز پژوهی کیفی، از نوع فراترکیب تبدیلی است و با استفاده از روش شش مرحله ای ساندلوسکی و باروسو انجام شده است. در طی مراحل، ضمن انتخاب تیم فراترکیب، سوال پژوهش و معیارهای شمول مقالات مشخص شدند و طی جستجوی نظام مند منابع در پایگاه های اطلاعاتی لاتین، با توجه به معیار خروج 45 مقاله اصیل انتخاب شدند. سپس ضمن استخراج مضامین پایه، تعداد 54 مضمون پایه تثبیت شد که در 8 مضمون سازمان دهنده سطح اول و سپس 3 دسته مضامین سازماندهنده سطح دوم شامل حضور شناختی(توسعه مفاهیم خود در دانش آموز، درگیری شناختی دانش آموزان، پشتیبانی فعالیت های دانش آموز)، حضور اجتماعی(توانایی ایجاد فعالیت های گروهی، توانایی مدیریت فعالیت های گروهی حین تدریس) و حضور تدریس(مهارت در ساماندهی دانش تدریس خود، شناخت مفاهیم نظری تدریس در محیط های الکترونیکی، طراحی و اجرای تدریس الکترونیکی) تبدیل شدند. در نهایت تمامی مضامین مذکور در قالب مضمون فراگیر ویژگی های معلم اثربخش در آموزش مجازی، ارائه شدند. همچنین با استفاده از تکنیک های اعتبارپذیری و انتقال پذیری، اعتبار یابی یافته ها انجام شد. ماهیت نقش تسهیلگری معلم در آموزش های مجازی دوران کرونا و توجه متولیان امر آموزش به تغیرات امر تعلیم و تربیت و گرایش آن به سمت آموزش الکترونیکی، آنان را به بازنگری روال های آموزشی معطوف و ترغیب می کند.

حضور اجتماعی بعنوان توانایی فراگیران برای شناسایی جامعه یادگیری، داشتن حس تعلق پذیری به جامعه و برقراری ارتباط هدفمند در یک جامعه یادگیری تعریف می شود. دلیل تاکید بر حضور اجتماعی یادگیری برخط این است که متخصصان یادگیری برخط و مجازی معتقدند سازنده گرایی اجتماعی عامل مهمی برای ارتقای ارتباطات بین فردی و کیفیت یادگیری است. با توجه به اهمیت حضور اجتماعی به عنوان یک متغیر تاثیرگذار در روند آموزش مجازی، ضروری است که بیش از پیش به این موضوع و عوامل پیش بینی کننده آن پرداخته شود. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل علّی پیش بینی حضور اجتماعی براساس حضور شناختی با واسطه گری جو یادگیری برخط صورت گرفت. یافته ها نشان داد که، 1- مطابق با یافته های فوق مشاهده می شود الگوی پیشنهادی در شاخص RMSEA(ریشه میانگین مربعات خطاهای تخمین) برازش مطلوبی ندارد لذا الگو از طریق همبسته کردن خطاهای متغیر مکنون اصلاح شد و نتایج نشان داد که الگوی نهایی از برازش مطلوبی برخوردار است؛ 2- حضور شناختی با حضور اجتماعی رابطه مستقیم، مثبت و معنی دار وجود دارد (05/0 p ≤و 62/0= β )؛ بین حضور شناختی و جویادگیری برخط رابطه مستقیم، مثبت و معنی دار وجود دارد (05/0 p ≤و 14/0= β ) و همچنین رابطه مستقیم بین جو یادگیری برخط و حضور اجتماعی نیز مثبت و معنی دار است(05/0 p ≤و 32/0= β)؛ 3- در مسیر غیر مستقیم، با حضور متغیر میانجی، رابطه حضور شناختی با حضور اجتماعی همچنان معنی دار بود و جو یادگیری برخط بخشی از تاثیر حضور شناختی بر حضور اجتماعی را جذب و این رابطه را به طور جزئی میانجی گری می کند