پارادایم نظری

امروزه ترکیب روش های مدلسازی برای غلبه بر پیچیدگی های مدلسازی سیستم های فنی-اجتماعی مورد توجه محققین قرار گرفته است. اما بسیاری از این ترکیب ها بدون توجه به سازگاری روش ها در سطوح مختلف نظری و ابزاری انجام می شود. از این رو هدف مطالعه حاضر ارائه یک چارچوب راهنما برای ترکیب روش های مدلسازی سیستم های فنی-اجتماعی است. برای انجام این هدف از یک روش فراترکیب تفسیری انتقادی توسعه یافته استفاده شده است. بر این اساس 12 تم توصیفی شناسایی و این تم های توصیفی در قالب پنج سازه ترکیبی دسته بندی شدند. سپس با تفسیر سازه های ترکیبی و جایگاه روش ها در این سازه ها، پنج سازه تحلیلی، سازه متضاد، سطح ترکیب، نوع ترکیب، علت موفقیت احتمالی ترکیب و علت شکست احتمالی ترکیب شناسایی و برای بررسی امکان پذیری و سطح ترکیب روش ها مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین به منظور نشان دادن چگونگی عملکرد چارچوب، امکان ترکیب رویکرد انتخاب استراتژیک با سایر روش ها به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفت.

هدف: امروزه اغلب سیستم های پیچیده در سازمان ها، سیستم هایی با پیچیدگی های ساختاری، فناورانه و اجتماعی هستند که به آنها، سیستم های فنی اجتماعی گفته می شود. در مدل سازی برای غلبه بر پیچیدگی و تنوع این سیستم ها، به روش هایی نیاز است که میزان مشابهی از تنوع را در اختیار محققان قرار دهند. با وجود توسعه روش هایی در حوزه های مختلف تصمیم گیری و نظریه سیستم ها، این روش ها معمولاً بر اهداف و جنبه منفردی از سیستم تمرکز دارند یا اینکه در مدل سازی آنها به ویژگی های خاص سیستم های فنی اجتماعی توجه نشده است. همچنین برخی از روش ها، فرایند و چارچوب مشخصی ارائه نمی دهند. از این رو، مطالعه حاضر به دنبال فراترکیب روش های موجود به منظور ایجاد روشی ترکیبی برای مد ل سازی این سیستم هاست. روش: در این مطالعه تلاش شده است که با استفاده از فراترکیب تفسیری انتقادی و بهره مندی از دیدگاه پارادایم چندگانه روش شناسی چندگانه، فراترکیبی از روش های موجود ارائه شود که ویژگی های هر یک از سیستم های فنی اجتماعی را در نظر می گیرد و بر اساس آن، از قوت ها و ابزارهای مناسب روش های موجود برای مدل سازی این سیستم ها بهره می برد. یافته ها: بعد از اجرای فراترکیب، به منظور تحلیل و ترکیب روش های موجود 12 مؤلفه شناسایی شد، سپس به کمک آنها سازه های ترکیبی و تحلیلی برای فراترکیب روش ها به دست آمد و در ایجاد روش ترکیبی از آنها استفاده شد. نتیجه گیری: روش پیشنهادی که از فراترکیب روش های موجود برای مدل سازی سیستم های فنی اجتماعی به دست آمده، قادر است با بهره گیری از مفاهیم و ابزارهای متنوع ارائه شده از سوی رویکردها و روش های مختلف، جنبه های متفاوت سیستم های فنی اجتماعی را مدل سازی کند. هر چند کارایی روش پیشنهاد شده باید در قالب موردکاوی های مختلف ارزیابی شود.