تحولات عراق

با سقوط صدام در سال 2003 م و شکل گیری ساختار جدید سیاسی در عراق، فرصت هایی در اختیار جمهوری اسلامی قرار گرفت تا در میان توده های مردم و به خصوص شیعیان نفوذ کند و به نفع آرمان های انقلاب در مسائل منطقه، به چانه زنی بپردازد. با توجه به این وضعیت، مقاله حاضر در تلاش است تا چگونگی تأثیر تحولات جدید عراق بر افزایش قدرت و نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی ایران را تبیین نماید و به این سؤال اساسی پاسخ دهد که ساختار سیاسی جدید عراق، چه تأثیری بر نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران گذاشته است؟ نتیجه پژوهش نشان می دهد که با سقوط صدام و ژئوپلیتیکی شدن تشیع، جایگاه جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی به ویژه از دیدگاه سیاسی، اجتماعی، رسانه ای و فرهنگی در منطقه ارتقا یافته و جمهوری اسلامی توانسته است اثرگذاری و نقش آفرینی بهتری نسبت به گذشته داشته باشد.

با توجه به سکونت کردها در نوار مرزی چهار کشور عراق، سوریه، ترکیه و ایران هرگونه تغییری می تواند ضمن برهم زدن موازنه قدرت در خاورمیانه، حساسیت و تنش های منطقه ای و فرا منطقه ای را به وجود آورد. در این میان سقوط صدام و پیدایش داعش، سبب تضعیف دولت مرکزی عراق و قدرت گرفتن اقلیم کردستان این کشور شد. رهبران اقلیم عراق با توجه به درگیری و اختلافات شدید میان کشورهای منطقه و به امید استفاده از برگ طلایی رژیم صهیونیستی جهت تشویق آمریکا به حمایت از اقلیم، استقلال کردستان عراق را اعلام کردند. اعلام استقلال کردستان عراق بدون رجوع به آرای مردم عراق، سبب برهم خوردن موازنه قدرت در منطقه و به دنبال آن تهدیدات امنیتی برای سایر کشورها شد. اعلام استقلال، کردستان عراق را به عرصه رقابت و نزاع قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای تبدیل کرد. این مقاله با هدف بازکاوی فرایند استقلال اقلیم کردستان عراق به رهبری بارزانی بوده و درصدد است تا به موانع و علل ناکامی اقلیم کردستان در اعلان استقلال آن بپردازد. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش بوده که چالش های پیش روی استقلال کردستان عراق در منطقه خاورمیانه کدام اند؟ این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس نظریه رئالیسم به دنبال این فرضیه بوده که استقلال اقلیم کردستان عراق با چالش های متعددی در سه سطح ملی، منطقه ای و فرا منطقه ای روبه رو بوده است. یافته های تحقیق بیانگر آن است که با توجه به شرایط داخلی (مخالفت دولت،گروه ها و احزاب عراقی و درگیری احزاب کردی با یکدیگر)، شرایط منطقه ای (مخالفت ایران، ترکیه، سوریه و اعراب) و شرایط فرامنطقه ای (عدم حمایت جدی آمریکا، اروپا و حتی روسیه) تحقق استقلال کردستان عراق و تشکیل دولت مستقل کرد امکان پذیر نیست.

  سقوط صدام در سال 2003 م دشمن همسایه دو کشور ایران و عربستان را از بین برد و فرصت ها و چالش هایی برای دو کشور به وجود آورد به گونه ای که ایران از همسایه دیرین دردسرآفرین خود فراغت یافت و فرصت بیشتری پیدا کرد تا در مسائل منطقه به چانه زنی بپردازد. برای عربستان نیز سقوط یکی از مدعیان رهبری دنیای عرب را در برداشت. اما روی کار آمدن دولتی با اکثریت شیعی مذهب در عراق، طرح هلال شیعی توسط ملک عبدالله پادشاه اردن، احساس حاشیه نشینی سیاسی توسط سنیان عراق و به دنبال آن افزایش نفوذ و قدرت منطقه ای ایران به نگرانی عمده عربستان تبدیل شد و امروزه دو کشور مذکور علیرغم از بین رفتن دشمن مشترک خود در روابط دوجانبه دچار چالشی هستند که به مراتب بیشتر از قبل است. با توجه به این وضعیت مقاله حاضر در قالب نظریه سازه انگاری در تلاش است تا چگونگی تأثیر تحولات جدید عراق بر روابط دوجانبه ایران و عربستان را تبیین نماید و به این سؤال اساسی پاسخ دهد که نظم جدید عراق چه تأثیری بر مناسبات دوجانبه ایران و عربستان سعودی گذاشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که با سقوط صدام و ژئوپلیتیکی شدن تشیع، موقعیت و جایگاه ایران به ویژه از دیدگاه سیاسی، اجتماعی، رسانه ای و فرهنگی در منطقه ارتقا یافته و این کشور توانسته است اثرگذاری و نقش آفرینی بهتری نسبت به گذشته داشته باشد اما این وضعیت به متغیری تأثیر گذار در روابط ایران و عربستان تبدیل شده و چالش های مهمی را در روابط دوجانبه این دو کشور ایجاد کرده است.