فارسیات

خوزستان از جمله مناطق ایران است که هنوز گویش هایی از فارسی در آنجا تکلم می شود. اسناد باستان شناختی و تاریخی نشان می دهد که نفوذ فارسی به خوزستان از دوره ی باستان آغاز شده و در دوره ی میانه نیز ادامه یافته است. مرکزیت سیاسی شوش و جندیشاپور به ترتیب در سلسله های هخامنشی و ساسانی، مجاورت با فارس، نزدیکی به دربار ساسانیِ تیسفون، و وجود دانشگاه جندیشاپور، از عوامل گسترش فارسی به خوزستان، پیش از دوره ی اسلامی بوده اند. مورّخان، جغرافی دانان و نویسندگان سده های نخستین اسلامی، مانند جاحظ، اصطخری، مقدسی و دیگران، به تداول فارسی در خوزستانِ آن روزگار اشاره کرده، و برخی مانند جاحظ، دری اهواز را یکی از فصیح ترین لهجات دری دانسته اند. این اسناد به علاوه ی متون فارسی ِ یهودی و فارسیات برخی عربی نویسانِ خوزستانی تبار، مانند ابونواس اهوازی، سهل بن عبدالله تستری و ابوهلال عسکری، ثابت می کند که پیش از ظهور ادبیات دری در قرون سوم و چهارم هجری، فارسی نو در خوزستان، به عنوان زبان مادری، تکلم می شده است.

فارسیّات اصطلاحی ادبی است که در ادبیّات عرب در اشاره به اشعار عربی حاوی برخی واژه ها یا عبارات های فارسی کاربرد دارد. بارزترین نمونه آن فارسیّات ابونُواس است. این اصطلاح هم چنین توسّعاً همه واژه ها، عبارات و جملات فارسیِ به کاررفته در نظم یا نثر کهن عربی را، خواه به صورت اصلی خواه به گونه معرّب، در بر می گیرد. زنده یاد استاد احمد مهدوی دامغانی در این مدخل  از دانشنامه ایرانیکا به فارسیّات پیش از اسلام، واژه های ایرانی در قرآن و فارسیّات پس از اسلام پرداخته و مهم ترین منابع موجود در این زمینه را به اختصار شناسانده است. مترجم نیز برخی نکات را در حواشی متذکّر شده و مواردی را به کتاب نامه افزوده است.