یزدگردی

نفثه المصدور، اثر ماندگار ادب فارسی در عرصه نثر متکلف، مورد عنایت شارحان قرار گرفته است. از این جمله، شرحی است که حاصل مساعی امیر حسن یزدگردی است. علی رغم کوشش شارح، امکان بازبینی برای ناقدان دیگر وجود دارد. این پژوهش از نوع توصیفی و با روش کتابخانه ای تهیه گردیده و بنا به نیاز، به اسناد معتبر و قابل اعتماد مراجعه شده است. در این پژوهش ابتدا عباراتی که در شرح آن اشکالی وارد بود، مشخص و در ادامه نظر شارحِ اثر ذکر شد. پس از آن اشکالاتی که در شرح به نظر رسید با وجوه مختلف آن بیان و در پایان به نتیجه گیری و ارائه مفهوم نهایی پرداخته شد. البته برای ابهام زدایی کامل از عبارت مورد نظر، عنداللزوم، از عبارات قبل و بعد یا صفحات دیگر نیز شواهد یا عباراتی به عنوان شاهد مثال ذکر شده است. این اشکالات یا مربوط به متن اثر است یا شرحی که برآن عبارت نگاشته شده است.

کتاب مستطاب نفثه المصدور، یکی از کتب بسیار مهم و معتبر در حوزه ادبیّات و تاریخ است. متن بسیار دشوار و مصنوع این کتاب باعث شده که علی رغم کوشش تحسین برانگیز استاد امیر حسن یزدگردی در تصحیح و شرح آن، پاره ای از مطالب همچنان مبهم بماند و یا برخی از توضیحات ایشان صحیح نباشد. این متن دشوار همواره از جهات گوناگون مورد بحث بوده است. نگارنده در این مقاله بر آن بوده است تا به برخی از این ابهامات و خطاها پرداخته و از برخی مشکلات و دشواریهای متنی این اثر مهم گره گشایی کند. برای این منظور پس از مقدّمه ای کوتاه درباره معرّفی نفثه المصدور و نیز اهداف و پیشینه این پژوهش، بلافاصله سراغ اشکالات مورد بحث رفته و به توضیح و تشریح آنها همّت گماشته ایم. هدف این است که علاقه مندان به این کتاب مهمّ، به گونه ای روشن تر و روان تر از این اثر تمتّع جویند.

در این نوشته، شرح اخیر شاهرخ موسویان بر نفثهالمصدور شهاب الدین محمد خُرَندِزی زِیدری، با شرح قبلی همین کتاب که امیرحسن یزدگردی آن را سامان داده، مقایسه شده و با شواهد مختلف نقاط ضعف و قوت هر کدام از این دو شرح مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. ثمره این مقایسه آن بوده است که در شرح آقای موسویان، نه تنها ابهامات موجود در کتاب نفثهالمصدور برطرف نشده، بلکه بر خلاف انتظار در رونویسی هایی که از متن نفثهالمصدور و شرح یزدگردی انجام گرفته، بی دقتی های بسیار موجب بروز افزایش و کاهش و اغلاط فراوان در عبارات متن شده و در شرح اثر نیز خطاهایی در اظهار نظرها صورت گرفته است.