پرنده نگری

طبیعت بکر ایران همواره توسط ایرانیان باستان مورد احترام بوده است و تا چند دهه پیش، به زندگی شهرها همچنان مسلط بود، اما این روزها رنگ و رونق قدیم را ندارد. زندگی شهری و بلعیده شدن حیات طبیعی، گونه های متفاوت جانوری و گیاهی را به نابودی کشانده است. اکوتوریسم که یکی از محبوب ترین انواع گردشگری است در سال های اخیر مورد توجه ویژه گردشگران قرار گرفته است. <br />مشاهده پرندگان بدون آزار رساندن به آنها را پرنده نگری می نامند که یکی از زیرشاخه های اکوتوریسم است. پرنده به عنوان بخش مهمی از پوشش جانوری طبیعت ایران، جلوه ای از زیبایی و معنا بوده است. این موجود پای در زمین و بال در آسمان دارد و همواره ذهن و چشم گردشگران را به خود مشغول کرده است. اما آیا معرفی و شناسایی ظاهر و رفتار پرندگان، داده های کافی برای علاقمندان به پرنده نگری است؟ سؤال پژوهش این است که چگونه می توان از دیدگاه عامه، ادبیات، شعر، اسطوره و ارتباط بین انسان و پرنده، لایه های تفسیری ارایه کرد. این مطالعه با استفاده از مطالعات کتابخانه ای برای شناخت مفاهیم اولیه و مصاحبه با خبرگان برای معرفی روش تفسیر انجام شده است. نتایج نشان می دهد تقابل بین نگاه عامه با حقایق و حرکت از داده های جزئی به مفاهیم کلی، امکان دستیابی به گونه ای خاص از تفسیر را ممکن خواهد ساخت.<br />  

تماشای پرندگان یا "پرندهنگری" به یکی از مهمترین بازارهای روبه رشد اکوتوریسم تبدیل شده است. در این رابطه اکوتوریسم به عنوان رویکرد جدید گردشگریهای مبتنی بر طبیعت، در دهههای اخیر، از اهمیت بسزایی در برنامههای توسعه گردشگری در بسیاری از کشورهای جهان، برخوردار گشته است. ایران به دلیل تنوع زیستگاهی، به ویژه تالابها، دو سوم پرندگان خاورمیانه را در خود جای داده است، اما سهم آن از پرندهنگری دنیا در مقایسه با سایر کشورها بسیار محدود است. هدف اصلی پژوهش حاضر ضمن تأکید بر اهمیت توسعه پرندهنگری )در قالب اکوتوریسم( به عنوان یک شیوهی حفاظت از زیستگاههای پرندگان در اکوسیستمهای تالاب، با هدف قرار دادن تقاضا و بررسی عوامل مؤثر بر جذب گردشگران پرنده نگر در تالاب میانکاله، به عنوان یکی از مهمترین زیستگاههای تالابی کشور است. در این پژوهش دادههای مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه مبتنی بر عناصر آمیخته بازاریابی جمع آوری شده است. جامعه آماری تحقیق گردشگران پرندهنگر تالاب میانکاله در سال 1315 مورد پرسشگری قرار گرفتند. جهت تجزیه و تحلیل یافتهها، آزمون فرض آماری میانگین یک جامعه )آزمون T( و با استفاده از نرم افزار SPSS ، تأثیر هر یک از عناصر آمیخته بازاریابی در جذب گردشگران پرنده نگر مورد سنجش قرار گرفت. در آخر نیز با استفاده از آزمون فریدمن این عناصر، الویت بندی گردیدند. نتایج این پژوهش نشان داد که گرچه تمام عناصر در جذب گردشگران پرنده نگر تأثیر مثبت و معناداری دارند، اما تفاوت مهمی در اولویت آنهااست که عناصر به ترتیب فرد و برنامهریزی از دیدگاه گردشگران و محصول در اولویت قرار دارند

ایران به لحاظ تعداد کل گونه ها و گونه های بومی با برخی کشورها قابل مقایسه نیست. لیکن تنوع بومگانی آن، که متأثر از سه منطقه زیست جغرافیایی کلان جهان (پالئارکتیک، آفریکن، اورینتال) است، در تمام فصول جاذبه هایی را برای پرنده نگرانی از سراسر جهان فراهم می آورد. بیشترین گونه ها را در ایران پرندگان متکی به تالاب ها تشکیل می دهند و با توسعه گردشگری پرندگان، همسو با اهداف توسعه پایدار، می توان در حفاظت از تالاب ها و درآمدزایی برای جامعه محلی نیز مؤثر بود. در ایران، 41 نوع از 42 نوع تالاب مشخص شده در کنوانسیون رامسر، 105 زیستگاه مهم پرندگان از 391 زیستگاه خاورمیانه و 555 گونه پرنده یافت می شود که نشان دهنده ظرفیت توسعه این نوع گردشگری است. هدف از این پژوهش ظرفیت سنجی گردشگری پرندگان در محدوده جغرافیایی کشور ایران از راه شناسایی عوامل مؤثر در انتخاب مقصد گردشگری پرندگان و وزن دهی و  رتبه بندی و تهیه نقشه های پهنه بندی است. وزن دهی معیارهای انتخاب مقصد با روش سوآرا و رتبه بندی مقاصد با فن تاپسیس انجام شده است. در رتبه بندی براساس عامل اهمیت گونه ه ای، استان های گلستان، گیلان، مازندران، سیستان و بلوچستان، فارس، هرمزگان و خوزستان، براساس عامل تنوع گونه ه ای، خوزستان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، فارس، مازندران، گلستان و تهران، براساس عامل دسترسی به زیستگاه های تالابی، آذربایجان غربی و هرمزگان، براساس عامل اهمیت دسترسی به راهنماهای محلی پرنده نگری، تهران، کردستان، آذربایجان غربی و بوشهر و مجموع عوامل مؤثر در انتخاب مقصد، آذربایجان غربی و هرمزگان بالاترین رتبه را داشتند.

 موقعیت جغرافیایی ویژه و تنوع پدیده های طبیعی باعث شده تا ایران به عنوان پنجمین کشور دارای تنوع طبیعی جهان شناخته شود. علی رغم برخورداری از جاذبه های طبیعی فراوان، اکوتوریسم کشور با مشکلات و موانع گوناگونی در جذب گردشگر بخصوص در بخش پرنده نگری مواجه بوده که مانع از گسترش آن شده است. این در حالی است که پرنده نگری در سال های اخیر در دنیا رشد چشمگیری داشته و منبع درآمد بسیار مهمی محسوب می گردد. مکان یابی درست منابع طبیعی امروزه در جذب توریسم نقش موثری دارد. در این تحقیق جهت مکان یابی ایستگاه پرنده نگری از تعداد 213 آبگیر و تالاب که در تمام سطح استان پراکنده است، تعداد پنج تالاب (تالاب انزلی، امیرکلایه، بوجاق، استیل و جوکندان) به عنوان مناطق مورد مطالعه  انتخاب گردید. این تالابها که در کنوانسیون بین المللی رامسر ثبت شده، در استان گیلان و تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارند. عملیات میدانی، شناسایی محدوده  و طرح پرسش و تکمیل پرسشنامه انجام و  مکان های مناسب جهت رویت پرندگان، شناسایی گردید. با استفاده از GPS مختصات جغرافیایی نقاط ثبت و در نرم افزار GIS روی نقشه مکانیابی شد. پرسشنامه طرح و تکمیل گردید و با استفاده از روش SPSS بررسی و نتیجه گیری انجام گرفت. در نهایت مشکلات موجود بررسی و راهکارهایی جهت توسعه گردشگری  در محدوده  مورد مطالعه ارائه گردید. راهی برای بهبود وضعیت و شرایط گردشگری جهت تحقق اصول گردشگری پایدار امری حیاتی محسوب می شود و      پرنده نگری در این تحقیق به عنوان روشی مفید جهت همزمانی رشد اقتصادی و حفظ ذخایر طبیعی معرفی گردیده است.

تماشای پرندگان یا "پرنده نگری" به یکی از مهمترین بازارهای روبه رشد اکوتوریسم تبدیل شده است. در این رابطه اکوتوریسم به عنوان رویکرد جدید گردشگری های مبتنی بر طبیعت، در دهه های اخیر، از اهمیت به سزایی در برنامه های توسعه گردشگری در بسیاری از کشورهای جهان، برخوردار گشته است. ایران به دلیل تنوع زیستگاهی، به ویژه تالاب ها، دو سوم گونه های پرندگان خاورمیانه را در خود جای داده است؛ اما سهم آن از پرنده نگری دنیا در مقایسه با سایر کشورها بسیار محدود است. هدف اصلی پژوهش حاضر ضمن تأکید بر اهمیت توسعه پرنده نگری (در قالب اکوتوریسم) به عنوان یک شیوه ی حفاظت از زیستگاه های پرندگان در اکوسیستم های تالاب، با هدف قرار دادن تقاضا و بررسی عوامل مؤثر بر جذب گردشگران پرنده نگر در تالاب میانکاله، به عنوان یکی از مهمترین زیستگاه های تالابی کشور است. در این پژوهش داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه مبتنی بر عناصر آمیخته بازاریابی جمع آوری شده است. جامعه آماری تحقیق گردشگران پرنده نگر تالاب میانکاله در سال 1395 مورد پرسشگری قرار گرفتند. جهت تجزیه و تحلیل یافته ها، آزمون فرض آماری میانگین یک جامعه (آزمون T) و با استفاده از نرم افزار SPSS، تأثیر هر یک از عناصر آمیخته بازاریابی در جذب گردشگران پرنده نگر مورد سنجش قرار گرفت. در آخر نیز با استفاده از آزمون فریدمن این عناصر، الویت بندی گردیدند. نتایج این پژوهش نشان داد که گرچه تمام عناصر در جذب گردشگران پرنده نگر تأثیر مثبت و معناداری دارند؛ اما تفاوت مهمی در اولویت آنها است که عناصر به ترتیب فرد و برنامه ریزی از دیدگاه گردشگران و محصول در اولویت قرار دارند.