نفاق سازمانی

در این نوشتار نتایج بررسی عوامل مؤثر بر بروز رفتارهای ریاکارانه در شرکت های دولتی ایران ارائه و راهکارهای مبتنی بر متون اسلامی با رویکرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی ارائه شده است. روش تحقیق مقاله از نوع توصیفی- پیمایشی و انتخاب خبرگان به صورت نمونه گیری قضاوتی است. بر اساس یافته های این پژوهش، خبرگان، درمجموع، چهارده عامل را در بروز رفتارهای ریاکارانه مؤثر تشخیص داده اند. بر مبنای نتایج فرایند تحلیل سلسله مراتبی، عوامل فردی، نسبت به عوامل سازمانی، تأثیر بیشتری در بروز رفتارهای ریاکارانه در سازمان دارد. ضمن اینکه در کل سیستم، «ماکیاولیسم بالا» دارای بیشترین تأثیر بوده است و «قانون گریزی مدیران» و «جو سکوت سازمانی»  دارای کمترین تأثیر بر بروز چنین رفتارهایی در سازمان بوده اند. در خصوص راهکارهای مبتنی بر آیات و روایات و متون اسلامی نیز اولویت بندی انجام گرفته است که به ترتیب اولویت عبارت اند از: بهره گیری از سیستم گزینش و ترفیع نیروی انسانی مبتنی بر شایسته سالاری؛ ترویج فرهنگ نقادی و نقدپذیری و پرهیز از تکلف و ثناگویی مبتنی بر امربه معروف و نهی از منکر؛ بهره گیری از نظام ارزیابی عملکرد مطلوب مبتنی بر پرهیز از پاداش و تنبیه ناروا؛ و مبارزه با ثناگویی و برخورد قاطع و قهرآمیز با ریاکاران و چاپلوسان.

سازمان دورو، ثمره فرهنگ سازمانی نامطلوب است که رفتار مدیران، بستر آن را فراهم می کند. هدف این پژوهش، شناخت شاکله سازمان دورو در پرتو ایجاد نفاق سازمانی ازطریق مدیران ماکیاول گرایی است که تصاویری درجهت منافع خود ارائه می نمایند. نظرات 140 مدیر دستگاه های دولتی با استفاده از پرسشنامه های استاندارد، مورد تحلیل قرار گرفت. این پژوهش، ازحیث هدف، کاربردی و ازنظر نحوه گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی به شمار می رود که به صورت پیمایشی اجرا شده است. تحلیل داده ها با رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری با روش حداقل مربعات جزئی ازطریق نرم افزار Smart-PLS انجام شده است. یافته های این پژوهش نشان داد که مدل پیشنهادی پژوهش، مورد تأیید واقع شده و براساس آن، اخلاق ماکیاولی مدیران به مدیریت تصویرپردازی از خود منجر شده و این امر باعث ایجاد سازمان دورو (نفاق سازمانی) می شود. همچنین متغیرهای مدیریت تصویرپردازی از خود در رابطه بین اخلاق ماکیاولی مدیران و سازمان دورو (نفاق سازمانی) نقش میانجی ایفا می کنند. نتایج این پژوهش سهم بسزایی در تبیین مؤلفه های رفتاری نامطلوب مدیران که منبعث از کژکارکردی های نظام بوروکراسی اداری در سازمان های دولتی است، دارد. اصول رفتاری ماکیاولی، نفوذ غیرمتعارف در رفتار دیگران است که پیشنهاد می شود با آموزش به کارکنان، تاکتیک های نفوذ را به آنها معرفی نموده تا رفتارهای هنجاری مطلوب را تشخیص دهند.

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر اخلاق ماکیاولی مدیران بر نفاق سازمانی، با توجه به نقش متغیر میانجی روش های نفوذ و مدیریت تصویرپردازی از خود، در استانداری ایلام بود. این پژوهش از حیث هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی و از شاخه همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش 210 نفر از کارکنان استانداری ایلام بود که 140 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. جمع آوری داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه و به روش نمونه گیری تصادفی ساده با استفاده از جدول انتخاب تصادفی بین اعضای جامعه پژوهش صورت گرفت. نتایج تحلیل داده ها، که از مدل سازی معادلات ساختاری با روش حداقل مربعات جزئی به کمک نرم افزار PLS انجام شد، نشان داد مدل پیشنهادی پژوهش تأیید می شود که در آن اخلاق ماکیاولی مدیران بر روش های نفوذ و مدیریت تصویرپردازی از خود تأثیر مثبت و معنادار دارد و روش های نفوذ و مدیریت تصویرپردازی از خود نیز بر نفاق سازمانی تأثیر مثبت و معنادار دارد. همچنین، متغیرهای روش های نفوذ و مدیریت تصویرپردازی از خود در رابطه بین اخلاق ماکیاولی مدیران و نفاق سازمانی نقش میانجی ایفا می کند.