عرضه روایات

حفظ و تبیین اخبار پیامبر (صلی الله علیه وآله) و امامان پیشین، از جمله وظایف اهل بیت (علیهم السلام) بوده است. این مهم در سیره امام رضا (علیه السلام) به اقتضای فضای سیاسی فرهنگی حاکم بر روزگار ایشان فراوان دیده می شود به طوری که از آن حضرت سؤال های متعددی نسبت به روایات معصومان پیشین شده است. از این رو، این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، در پیِ پاسخ به این پرسش است که رویکردهای ایجابی امام رضا (علیه السلام) در مواجهه با روایات عرضه شده به ایشان کدام است؟ یافته های تحقیق نشان از آن دارد که حضرت در مواجهه ایجابی با روایت های عرضه شده، چهار رویکرد را برگزیده اند: 1. تأیید روایات 2. تبیین روایات 3. جری و تطبیق روایات 4. تصحیح برداشت های سطحی از روایات. در این بین، تبیین و تأیید روایات به ترتیب با 10 و 9 مورد، بیشترین فراوانی را داشته است. روایات عرضه شده در موضوعات مختلف اعتقادی، اخلاقی و فقهی بوده اند و بیشترین سهم را روایات اعتقادی با موضوع امام شناسی به خود اختصاص داده است. گاه روایات از زبان پیامبر (صلی الله علیه وآله)، امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) به امام رضا (علیه السلام) عرضه شده اند و گاه راویان در هنگام عرضه روایت، یا به معصوم خاص اشاره نکرده و یا عبارت «روی عن آبائک» را به کار برده اند. روایات توسط راویان مختلفی عرضه شده  است که سهم حسین بن خالد و ابوصلت هروی بیش از دیگران بوده است.

روایات تفسیری همچون سایر احادیث، از آسیب جعل، خطا، سهو و اشتباه برخی از روات در سماع، فهم و یا نقل حدیث مصون نمانده اند. این تحقیق با روش تحلیل متن و از طریق مطالعه کتابخانه ای، در نظر دارد ضوابط نقد قرآن محور این روایات را با استفاده از سنجه مورد سفارش معصومینk، یعنی عرضه حدیث بر قرآن کریم، بررسی و تحلیل کند. این پژوهش، از حیث ارائه ضوابط عرضه حدیث بر قرآن بر پایه سیره معصومانk و تطبیق این ضوابط در عرضه روایات تفسیری، بدیع و نگرشی نو دارد. از مهم ترین یافته های این تحقیق می توان به این موارد اشاره کرد که به رغم امکان عرضه همه روایات تفسیری بر قرآن، زمینه ضرورت عرضه این روایات بر قرآن، تردید و شبهه در معنا و صدور روایت است. بر اساس نمونه های روایی عرضه توسط معصومانk، گستره مدلول قرآن در فرایند عرضه، مدلی مرکب از حداقل یکی از نص، ظاهر، اصول و مدلول تأویلی باطنی قرآن(به شرط عدم مخالفت با سایر مدلول ها) است. همچنین مراد از موافقت، همان مطابقت است و منظور از مخالفت، اعم از مخالفت کلی، عدم موافقت و پیدا نکردن موافق است