سره

ازمیان موضوع های گوناگون مرتبط با سیاست گذاری و برنامه ریزی زبان فارسی، به نظر می رسد مسئلة تعامل میان زبان فارسی و زبان های جهانی (به ویژه زبان انگلیسی) چالش مهمی پیش روی زبان مادری ما باشد. واقعیت این است که بعد زبانیِ آنچه جهانی شدن خوانده می شود چیزی نیست جز تبدیل شدن زبان انگلیسی به زبان میانجی (لینگوا فرانکا)ی جامعة جهانی. یکی از نتایج این تحول درک اهمیت و ضرورت تأمل درباب پویایی شناسی رابطه میان زبان انگلیسی و زبان فارسی برای ما فارسی زبانان است. به نظر می رسد چاره کار چیزی نیست جز طراحی سیاست هایی واقع بینانه برای برنامه ریزی رابطه میان این دو. اما دراین میان باورهایی وجود دارند که همچون موانعی جدی بر سر راه این نوع سیاست گذاری عمل می کنند. یکی از آنها آرمان خیالی ""زبان خالص (سره)"" و کوشش های بی حاصل برای پاک سازی زبان فارسی از همه واژه های بیگانه است. هدفی که هم با گرایش فارسی گویان معمولی درتضاد است و هم با رویکرد زبان شناسان یا جامعه شناسان فرهنگ. البته ساختن برابرنهاده های فارسی به جای واژه های بیگانه لازم است، اما خلوص گرایان فاقد رویکردی عینی هستند و کوشش هایشان درجهت تقویت و استحکام بخشیدن به زبان همچون مهم ترین ابزار ارتباطی میان هم زبانان نیست، بلکه قصد ایشان فقط خالص سازی زبان است که موضوعی است غلط و ناممکن. این مقاله بسته سیاستی زیر را برای تنظیم رابطه میان زبان فارسی و زبان های جهانی (و دیگر زبان ها) پیشنهاد می کند: 1. سیاست هم زیستی مسالمت آمیز که ازجمله دربرگیرنده به معیارسازی (استانداردکردن) فرایند وام گیری متقابل میان زبان ها ازطریق پیشنهاد قواعد معینی برای وام گرفتن واژه از زبان های دیگر است که ازسویی به معنای مشروعیت بخشیدن به فرایند مبادله واژه میان زبان هاست که عملاً پیوسته درحال انجام است و ازسوی دیگر به معنای کنترل این فرایند تا حد امکان خواهد بود. 2. سیاست تقسیم کار میان زبان جهانی که به کار تعامل و ارتباط سازی با ملت ها می آید و زبان ملی که وظیفه اش ایجاد پیوند و هماهنگی میان همة گروه ها و اقوام با زبان ها و لهجه های گوناگون درون یک کشور است؛ و سرانجام زبان قومی که به منظور ایجاد پیوند و ارتباط سازی میان اعضای گروه قومی به کار می رود. با برنامه ریزی مناسب می توان به تقویت توانمندی شهروندان در هرسه پله پلکان زبان ها پرداخت. تقویت هرکدام از این زبان ها اگر به درستی و درجای خود انجام شود و قانون حدود کاربرد آنها را روشن کرده باشد، به رشد دیگری نیز کمک خواهد کرد و به وحدت و همدلی میان شهروندان خواهد افزود. 3. سیاست بازبینی رابطه میان خط و زبان. اصلاح و تدقیق خط کنونی فارسی می تواند به دقت زبان بیفزاید، سوادآموزی را تسریع کند و درمجموع به معیارسازی زبان فارسی را چه برای فارسی زبانان و چه برای آموزش فارسی به خارجیان تسهیل خواهد کرد.

در این مقاله با بهره گیری از رویکرد نشانه- معناشناسی که گفتمان را فرآیندی جهت مند در راستای ایجاد سازه های معنایی و تاثیر بر نظام تعاملی کنش گران می داند و با تکیه بر نظریات هایدگر، آستین، بودواَن، گرمس و تاراستی به مطالعه و تحلیل سره و نا سره در گفتمان می پردازیم. دراین راستا، جهت تبیین رابطه زبان با سره و یا ناسره بودن آن به بررسی یکی از روایت های عامیانه فارسی به نام ""سزای نیکی بدی است""، می پردازیم تا نشان دهیم چگونه روایت عامیانه می تواند فرآیند بروز و تجلی سره یا ناسره را جابجا نموده و جریان تولید معنا را دستخوش تغییر نماید. منظور از سره در این پژوهش گفته ای است که از لحاظ زبانشناختی و معنا شناختی و با توجه به بافت و موقعیت گفتمان و نگاه هستی شناسانه گفته پرداز مناسب ترین گزینه است و گفتمان را در جهت صحیح پیش می برد. و منظور از ناسره هر آن چیزی است که جریان صحیح تولید و دریافت معنا را دچار تاخیر یا آسیب جدی کند. هدف پژوهش پیش رو کشف شرایط تحقق سره و ناسره در زبان از طریق مطالعه پیکره یک داستان عامیانه و چگونگی شکل گیری و تغییر آن در گفتمان است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که چه عواملی سبب شکل گیری سره و ناسره در زبان می شود و در طول روایت عامیانه مورد نظر چگونه سره و ناسره سبب استحکام نظام گفتمانی و یا اختلال و تغییر در روند روایی تحقق معنا می گردند.