مجموعه ادغامی

درک بهتر پدیده های جغرافیایی و شناخت علمی مکان های جغرافیایی مستلزم داشتن اطلاعاتی جامع از مناطق مورد نظر است. همچنین، آگاهی از وضعیت توزیع فضایی سطوح توسعه، پیش نیاز طرح ها و برنامه های توسعه روستایی محسوب می شود؛ از این رو، مسئله اصلی پژوهش حاضر، «تحلیل فضایی سطوح توسعه روستایی در گستره استان خوزستان» است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش از نوع داده های ثانویه است که با طراحی چک لیستی با عنوان شناسنامه روستا با مراجعه به سالنامه آماری استان خوزستان در سال 1390 تکمیل شد. در پژوهش حاضر، برای سنجش وضعیت توسعه روستایی در استان، از روش وزن دهی آنتروپی شانون و فنون تصمیم گیری چندشاخصه جبرانی مانند تاپسیس، الکتر، ویکور و پرومته استفاده شد. همچنین، با به کارگیری چهار روش میانگین رتبه ها، بُردا، کاپلند و پُست در قالب مجموعه ادغامی، نتیجه ای واحدی از سطح بندی توسعه روستایی در استان به دست آمد. درنهایت، نتایج سطح بندی شهرستان ها به تفکیک تمامی شاخص ها، با استفاده از نرم افزار ArcGIS10.4.1، به صورت نقشه ارائه شد. کلی ترین نتیجه پژوهش، ناهماهنگی و گسست فضایی میان مناطق استان در توزیع جغرافیایی سطوح توسعه روستایی است. این مسئله در سطح استان، از نظر نماگرهای مورد بررسی در موضوعات مختلف قابل ملاحظه است. بیشتر شاخص های توسعه در نیمه های شمالی، مرکزی و غربی استان خوزستان متمرکز شده است؛ به گونه ای که سه ناحیه در مرتبه اول، شش شهرستان در مرتبه دوم، هفت ناحیه در مرتبه سوم، شش ناحیه در مرتبه چهارم و پنج ناحیه در مرتبه پنجم توسعه قرار گرفته اند.

شناسایی و ارزیابی امکانات و تنگناهای موجود، اولین گام مهم در فرآیند برنامه ریزی توسعه روستایی به شمار می رود. در این راستا، گزینش نقاط بهینه روستایی برای توزیع خدمات عمومی و همچنین سنجش درجه توسعه دهستان ها از اهمیت خاصی برخوردار است؛ که این امر اغلب با استفاده از روش های کمی صورت می پذیرد. پژوهش حاضر، با بهره گیری از روش AHP به گزینش مستعدترین مراکز، برای توزیع خدمات در سطح دهستان غیزانیه اهواز پرداخته است؛ سپس از فنون تصمیم گیری چندشاخصه نظیر؛ Vikor، Electre، Promethee،Topsis و نیز روش های مجموعه ادغامی مانند؛ Average ،Borda ،Copeland و Post، جهت تعیین درجه توسعه روستایی دهستان مذکور استفاده گردید. ماهیت و روش این پژوهش، توصیفی و تحلیلی بوده و به لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی به شمار می رود. جمع آوری اطلاعات به دو صورت تکمیل پرسشنامه از ۳۰ نفر کارشناس امور روستایی و داده های مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰ انجام گرفت. تحلیل داده های پژوهش در محیط ArcGIS۱۰.۳ و نرم افزار Expert Choice، Excel و Visual Promethee انجام گرفت. یافته ها نشان داد که از میان نماگرهای منتخب پژوهش، معیار تراکم جمعیت با مقدار ۰.۲۶۱ درصد، بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است و معیارهای دسترسی به تاسیسات زیربنایی، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی و دسترسی به وسایل ارتباطی در مراتب بعد حائز اهمیت هستند. با توجه به نقشه پهنه بندی حاصل شده از تلفیق لایه های معیار، حدود چهار درصد از منطقه مورد مطالعه در موقعیت بسیار مناسب، دو درصد در محدوده مناسب، حدود ۳۲ درصد در گستره نسبتا مناسب، حدود ۵۲ درصد در قلمروی نامناسب و حدود ۱۰ درصد از محدوده مورد مطالعه نیز در موقعیت کاملا نامناسب برای استقرار مراکز بهینه خدمات روستایی قرار گرفته اند. بدین ترتیب، دو روستای نزهه و غیزانیه بزرگ به عنوان توسعه یافته ترین روستای دهستان، دارای بیشترین پتانسیل برای ایجاد مراکز خدماتی در سطح ناحیه تشخیص داده شد.