فره مندی

داستان سیاوش دربردارنده بن مایه هایی از اسطوره های کهن است و به همین سبب سیاوش، شخصیتی اسطوره ای ایینی به شمار می رود. برای بررسی جنبه های مختلف از داستان سیاوش، شناخت ایین های کهن بایسته است. این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی، سیاوش را در متون کهن و شاهنامه بررسی می کند. در این مقاله، برخلاف نظریه های پژوهشگران پیشین، چنین دریافت شد که سیاوش دربردارنده نشانه هایی از ایین میتراییسم است. این نشانه ها از اشتراک های ایین مهر و زوران نیستند؛ بلکه از بخش های متمایزکننده انهاست؛ نشانه هایی که همگی گرداگرد محور اعتقاد به عمل و خرد قرار دارد. جنبه هایی از دین بر نقش فرد دین دار در جایگاه صاحب خرد و اختیار تاکید دارد و ان جنبه ها نیز سیاوش را در انجام دین یاری و میهن یاری که وظیفه های اصلی صاحب فره است، به خوبی نشان می دهد؛ همچنین او را به سبب فره اش به ایین مهری مرتبط می کند. از این روی برخی از ویژگی های سیاوش و رخدادهای اسطوره ای در پیرامون او، در باورهایی مانند فره باوری، ازمون گذر از اتش، اسب و تشتر، باید در اسطوره های کهن جستجو شود؛ همچنین سرچشمه پیمان داری، راست گویی، کمان داری و کین خواهی او را باید در باورهای مهرپرستان کاوید.

مسأله جانشینی و ولیعهدی شاهان در شاهنامه فردوسی، یکی از مشکلات اساسی در ساختار سیاسی آن دولت به شمار می رفت که در مقاطعی دولت و کشور را با بحران و جنگ داخلی مواجه می ساخت. پادشاهان و بزرگان کشور، بر اساس قاعده ی داشتن فرّه ایزدی و نژاد(فرّه شاهی)، دست به انتخاب جانشین می زدند. با وجود این قاعده، اختلاف و ستیز بین شاهزادگان، گروه بندی در بین درباریان، پهلوانان و نظامیان به عنوان عوامل موثر در این مسأله را به دنبال می آورد و در مقاطعی با تردید در شیوه انتخاب ولیعهد و جانشین، باعث تشدید بحران و نیز جنگ داخلی گردید. سوال اصلی و عمده این پژوهش در راستای مسأله اساسی تحقیق بر محور انگیزه ها و دلایل و عوامل موثر در پدیده جانشینی شاهان در شاهنامه فردوسی و تبعات و نتایج آن استوار است. روش فهم ما برای استخراج شیوه انتخاب جانشین و تبعات آن، بازخوانی متن شاهنامه فردوسی همراه با توصیف است که در این خوانش متن بایسته های جانشین، طریقه گزینش و بحران های این انتخاب ها را بررسی می کنیم.