آیین های ازدواج

سه مرحله اساسی در حیات زیست فرهنگی انسان وجود دارد که شامل تولد، ازدواج و مرگ است. این مراحل در همه جوامع و سرزمین های مختلف آیین های مخصوص به خود را دارد که نیازمند بررسی و پژوهش از جهت میراث و فرهنگ مشترک ملل مختلف است. با توجه به اینکه در خصوص بررسی مردم شناختی و تطبیقی آیین های ازدواج در دو سرزمین ایران و هند، تاکنون پژوهش مستقلی صورت نگرفته، این مقاله سعی در انجام آن دارد. سیوال اصلی تحقیق این است که وجوه اشتراک در آیین های ازدواج در ایران و هند تا چه میزان است و ریشه اشتراک در کجاست؟ بر این اساس با هدف پاسخ به وجوه اشتراک و جستجوی ریشه های همسانی آیین های ازدواج در دو سرزمین ایران و هند و تجزیه و تحلیل مردم شناختی آنها با بهره گیری از مشاهدات نویسندگان و استفاده از منابع معتبر موجود و نیز جمع آوری اطلاعات به روش توصیف مقایسه ای به انجام پژوهش حاضر پرداخته خواهد شد. به طور کلی شباهت ها و اشتراکات بسیاری بین آیین های ازدواج در ایران و هند مانند اهمیت تشکیل خانواده، آداب و رسوم مربوط به مراسم ازدواج، هدایا، مهمانی ها و بزرگداشت مراسم وجود دارد که دلایل این وجوه مشترک را باید در ریشه های قومی، نژادی، سرزمینی، تاریخی، اساطیری و باورهای دینی آنها یافت.

باورهای عامه در استان کرمانشاه، به ویژه میان کُردهای ساکن در این استان، خاص، دست نخورده و در ارتباط با تفکرات اساطیری هستند. نگارنده در جستار حاضر با روش پژوهش میدانی و تحلیل یافته ها به بررسی و تحلیل آیین های ازدواج در ایل های سنجابی، کلهر و گوران پرداخته و ریشه اسطوره ای این آیین ها را کاویده است. در میان بسیاری از آیین های ازدواج موجود در ایل های مذکور، آیین های خواستگاری، برگزاری عروسی در روزی فرد، حضور زنی با عنوان پاخه سور، لباس سرخ عروس و نان و نمک همراه او، جادوی گِره، حضور عناصر ذکور در امور نمادین عروسی و رقص و موسیقی، ارتباط عمیقی با تفکرات اسطوره ای و باستانی دارند. برایند تحقیق حاکی از آن است که خواستگاری در ایل های مذکور، بیشتر به صورت پیش قدم شدن خانواده دختر و یادآور ازدواج در ادوار مادرتباری است. زنی که با عنوان پاخه سور از او یاد می شود، نقش کلیدی ایزدبانو اَشی را دارد که در اساطیر ایرانی با پیوند زناشویی و یاری گری زنانه همراه است. برگزاری عروسی در روزهای فرد هفته، با تقدس اعداد یک، سه و هفت در اساطیر در ارتباط است. رنگ سرخ لباس عروس دارای ژرف ساخت اسطوره ای و مبیّن حیات و باروری و نان و نمک همراه او مرتبط با مفهوم فرّه است. جادوی گره که بیشتر با عنوان بستن داماد از آن یاد می شود، نوعی جادوی تقلیدی بوده و نقش پررنگ عناصر ذکور در عروسی، در پیوند با آتش و مفهوم نمادین اجاق است. موسیقی و رقص معروف کردی (هَلَه په رکی) نیز در اصل تکرار آیین های بزرگداشت زمین و مرتبط با عصر کشاورزی است.