روابط جنسیتی

این مقاله منعکس کننده پیمایش نظرات و ارزیابی های دانشجویان در مورد طرح تفکیک جنسی است که بخشی از پژوهشی جامع است که در این مورد انجام شده است. در چارچوب مفهومی و نظری پژوهش با اتکا به نظرات اروینگ گافمن، ساندرا بم و دیگران و همچنین نقد آنها تلاش کرده ام از موضعی بی طرف مسأله تفکیک جنسی را مورد بررسی قرار دهم. جمعیت آماری این پژوهش دانشجویان دانشگاه های علامه طباطبایی، تهران و تک جنسیتی بانوان است، که از میان آنان 1350 نفر به صورت تصادفی و سهمیه ای بر حسب جنس، مقطع تحصیلی، دانشگاه و دانشکده محل تحصیل انتخاب شده اند. نتایج گواه بر آن است که اکثریت دانشجویان دانشگاه های علامه و تهران که مهم ترین مخاطب اجرای طرح تفکیک جنسی هستند نسبت به آن مقاوم هستند. فقط 13/7 درصد دانشجویان دانشگاه علامه و حدود 13 درصد دانشجویان دانشگاه تهران نسبت به تفکیک جنسی در دانشگاه نگرش مثبت دارند. این نسبت در دانشگاه تک جنسیتی بانوان به حدود 31 درصد می رسد. 57/4 درصد دانشجویان دانشگاه علامه خواستار توقف اجرای تفکیک جنسی بوده اند و 59/1 درصد دانشجویان دانشگاه تهران مخالف اجرای این طرح در دانشگاه خود هستند.

ضرب المثل ها نشان گر فرهنگ قومی هر جامعه هستند و با تأمل بر آن ها می توان به تصویری عمیق و روشن تر از آن جامعه رسید. مُراد پژوهش حاضر نیز در همین راستا، گردآوری و تفسیر مجموعه ای از ضرب المثل های بلوچی بوده که بیشتر ناظر به ارزش ها، باورها و اعتقادات مردم بلوچ در زمینه خانواده و به طور خاص روابط جنسیتی بوده اند. به این منظور، از دو روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. همچنین برای تحلیل بهتر مواد پژوهش، از یک رویکرد تفسیری بهره بُرده ایم. در این راستا، خوانش مثل های بلوچی در ارتباط با موضوع موردبحث، به احصای هفت مقوله محوری منجر شده است: 1) حاکمیت و استمرار نظام پدرتبار و مردسالار؛ 2) خویشاوندی قوم مدارانه و استمرار ساختارهای عشیره ای؛ 3) تقدیس و ارج گذاری نقش والدین در تربیت و جامعه پذیری فرزندان؛ 4) مهمان نوازی و پُررنگ بودن ارتباطات اجتماعی مسئولانه؛ 5) احترام و بزرگداشت کهن سالان و سالمندان؛ 6) تأکید بر اهمیت جایگاه و مقام مادری؛ 7) نگاه به زن در سایه سار مرد. درمجموع نیز یافته های پژوهش نشان می دهد که در میان عامه بلوچ ها به دلیل عدم رواجِ زبان نوشتاری بلوچی، ادبیات عامه و به خصوص ضرب المثل ها نقش پررنگی در جامعه پذیری، تربیت نسل ها، انتقال بین نسلی، هویت شناسی، بازتولید و تحکیم ارزش های خویشاوندی و جنسیتی دارد، و از این حیث در زمره ابزارهای فرهنگی برای حفظ و تداوم هویت و فرهنگ بلوچ ها محسوب می شود.

هدف اصلی این پژوهش شناسایی جهت گیری اخلاقی مورد تاکید در سینمای اجتماعی پرمخاطب دهه های 80 و90 از طریق شناسایی موضوعات محوری آنها و تحلیل ارزش ها واخلاقیات مورد تاکید در فیلم ها با توجه به زمینه های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زمان ساخت آنها بوده است. پرسش های این پژوهش از این قرار بوده اند: فیلم های مورد بررسی زندگی روزمره را چگونه بازنمایی می کنند و برکدام شرایط و جنبه های آن تمرکز نموده اند و در زمینه روابط جنسیتی، روابط خانوادگی و باورهای دینی و اخلاقی) چه پیامی را می خواهند منتقل کنند؟ در این پژوهش برای تحلیل داده ها از روش تحلیل داده های شفاهی و تحلیل محتوای کیفی گفتگوهای متن استفاده شده است و از هر کدام از دو دوره،  چهار فیلم برمبنای پرفروش بودن، و جایزه گرفتن در جشنواره فیلم فجر، دارابودن بیشترین نقداجتماعی، و ژانر اجتماعی داشتن انتخاب ودر نهایت هشت فیلم مورد مطالعه قرار گرفته است. از حیث رویکرد نظری این پژوهش بر نظریه آلبرت باندورا (نقش مهم رسانه های جمعی در فراگیری رفتارهای اجتماعی)، نظریه بازنمایی(بازنمایی واقعیت و یابرساخت آن توسط رسانه ها) و رویکرد بازتاب(هنر حاوی اطلاعاتی درباره جامعه است)، تاکید شده است. نتیجه این مطالعه نشان می دهد در فیلم های دوره نخست (سالهای 80-84) که متعلق به دوره حکومت اصلاح گرایان است عمدتا، ارزش ها و هنجارهای جنسیتی رایج مطرح شده و مورد نقد قرار گرفته و بر ضرورت برقراری عدالت جنسیتی و بازتعریف اخلاق جنسیتی و توانمندی های اجتماعی و شغلی زنان تاکید شده است. در فیلم های دوره دوم(سالهای 88-92) که در دوره حکومت اصول گرایان پدید آمده بیشتر، ارزشهای اخلاقی مذهبی (در دوبعد نظری و عملی) و روایت های دینی مطمح نظر قرار گرفته است. درفیلم های این دوره اگرچه مساله اخلاقیات و ارزش های مذهبی در اولویت قرار دارد اما در ذیل آن و به گونه ای حاشیه ای تر به ارزش ها و هنجارهای جنسیتی نیز توجه شده است.

با توجه به پیشرفت فناوری در عصر حاضر ابزار های ارتباطی نیز تغییر یافته است. یکی از معمولی ترین ابزارها در میان جوانان، چت در اتاق های مجازی است. فضای مجازی چت روم های اینترنتی به وسیله ای برای پرکردن اوقات فراغت جوانان مبدل شده که مرزهای تازه ای در شکل گیری ارزش ها و هویت های جوانان پیش روی آنان قرار داده است. کارشناسان معتقدند، مجاورت طولانی با فضای مجازی می تواند بر فرهنگ پذیری یک طرفه و تاثیرپذیری افراطی از هنجارها و ارزش ها منجر شود و با تقویت پدیده جهانی شدن، وابستگی های ملی و سنتی کاربران را تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به عوامل تسهیل کننده ارتباط در فضای مجازی چت، می توان گفت گمنامی سرعت ارتباط و سیال بودن از جمله علل گرایش به چت است که در روابط جنسیتی و دوست یابی جوانان پیامد هایی به دنبال دارد که عوامل یا دلایل مهمی برای جستجو و ارضای کنجکاوی های آنان فراهم می آورد. فضای چت روم ها را نوعی ارتباط غیرحقیقی بر فضای مناسبات میان افراد حاکم می دانند.