آب توازن

آب توازن، آبی است که کشتی های اقیانوس پیما برای حفظ تعادل، ثبات و استحکام ساختاری خود در جریان سفرهای دریایی از نقطه ای بارگیری کرده و در نقطه ای دیگر از دریا تخلیه می کنند. آب توازن هر چند برای ایمنی کشتیرانی بین المللی ضروری است ولی طیفی از چالش ها و معضلات زیست محیطی را نیز به همراه دارد. این چالش ها از دو جنبه مورد توجه جامعه بین المللی قرار گرفته و در اسناد و مقررات بین المللی تحت نظم درآمده است. اولین جنبه، به آلودگی نفتی بازمی گردد؛ نفتکش ها آب توازن آغشته به نفت را در جریان بارگیری و تخلیه نفت وارد دریا کرده و منجر به آلودگی آن می شوند. جنبه دوم به انتقال گونه های بیگانه و عوامل بیماری زا مربوط می شود که مخاطراتی جدی همچون تخریب تنوع زیستی و آسیب به سلامت بشر را به بار آورده است. در این نوشته ضمن آشنایی با ابعاد چالش های زیست محیطی آب توازن به بررسی، تحلیل و ارزیابی تلاش های بین المللی در برخورد با این چالش ها می پردازیم. 

خلیج فارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک و انرژی، پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب می شود و به عنوان دریایی نیمه بسته دارای اکوسیستم منحصربه فردی در میان حوزه های آبی جهان است. علی رغم این مزایا متأسفانه این خلیج به مدفنی برای آلاینده های بسیار خطرناک تبدیل شده است. همچنین وضعیت جغرافیایی خلیج فارس تأثیر آلودگی را بر محیط زیست تشدید می کند. سازمان بین المللی دریانوردی به عنوان یکی از سازمان های تخصصی سازمان ملل متحد در زمینه مسائل زیست محیطی، برای حل مشکل آلودگی محیط زیست خلیج فارس، وظیفه نظارت، پیگیری و به روز درآوردن مفاد کنوانسیون ها و همچنین تدوین مقررات جدید را عهده دار است. معرفی منطقه خلیج فارس به عنوان یکی از مناطق ویژه دریایی و نیز کنوانسیون های دیگر زیست محیطی سازمان بین المللی دریانوردی در تعامل با سازمان بنادر و دریانوردیمتولی خود در ایران در همین راستا ارزیابی می شود. سؤال اصلی این تحقیق این است که سازوکارها و مکانیسم های سازمان بین المللی دریانوردی چه نقشی در جلوگیری از آلودگی محیط زیست دریایی خلیج فارس داشته است؟ و در جواب به این سؤال این فرضیه مطرح می شود که با اجرا شدن استانداردها و ضوابط زیست محیطی سازمان بین المللی دریانوردی در بنادر خلیج فارس در ایران از آلودگی بیشتر آب های خلیج فارس جلوگیری به عمل آمده است. برای دستیابی به این هدف از چارچوب نظری نهادگرایی نئولیبرال استفاده می کنیم.