اصول گرا

این جستار با هدف آشکارسازی روابط پنهان قدرت و ساخت های زبانی ایدئولوژیک موجود در متون زبانی در چارچوب رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف به بررسی بازتاب برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) در رسانه مطبوعاتی متعلق به دو گفتمان اصول گرا و اصلاح طلب می پردازد. داده های این پژوهش را متون تولیدشده در روزنامه کیهان متعلق به گفتمان اصول گرا و روزنامه شرق متعلق به گفتمان اصلاح طلب در بازه زمانی مشخص (تیرماه 1394 تا بهمن ماه 1394) حول محور برجام تشکیل می دهد. دو پرسش عمده این پژوهش از این قرار است: 1- تفاوت های ایدئولوژیک در ارتباط با برجام چگونه در روزنامه های مربوط به دو گفتمان رقیب (اصلاح طلب و اصول گرا) بازنمایی شده اند؟ 2- این دو گفتمان رقیب از چه استراتژی های زبانی با توجه به موضع ایدئولوژیک خود در خصوص برنامه برجام بهره گرفته اند؟ تجزیه و تحلیل داده ها بیانگر آن بود که هر دو گفتمان رقیب در متون تولیدشده خود کوشیده اند با بهره گیری از استراتژی های زبانی همچون روابط مفهومی واژه ها اعم از باهم آیی ها، تشبیه، کنایه، علائم سجاوندی، نقل قول و ... موضع ایدئولوژیک خود را نشان دهند و به تخریب وجهه گفتمان رقیب بپردازند. گرچه کاربرد بعضی استراتژی ها در گفتمان اصول گرا بیشتر به چشم می خورد. گفتمان اصلاح طلب بیشتر سعی در بازنمایی مثبت برجام داشته و کمتر به ارزشیابی منفی گفتمان رقیب پرداخته است.

توسعه اقتصادی نابرابر در کشور موجب تعارض شدید استان ها در خواسته های سیاسی و انتظارات از نتایج انتخابات می گردد. در انتخابات مجلس دهم، برای اولین بار، لیست های جداگانه اصلاح طلبان و اصولگرایان، به طور مشخص، در اقصی نقاط کشور رو در روی هم قرار گرفت و نتایج آنداده های مناسبی را برای پژوهش های مختلف اجتماعی و سیاسی فراهم کرد. در این پژوهش، رابطه بین میزان توسعه یافتگی اقتصادی استان ها با تعداد نمایندگان اصول گرا و اصلاح طلب مورد بررسی قرار گرفته است.مطابق با نظریه سلسه مراتب نیازهای مازلو،انگیزه انسان ها برای رفع نیازهای خود به صورت سلسله مراتبی از نیازهای زیستی شروع و به نیازهای اجتماعی و فرهنگیمی رسد.بنابراین فرض اساسی این تحقیق آن بود که چون اصول گرایان اغلب با تأکید بر مضامینی نظیر معیشت، افزایش یارانه، توسعه مسکن مهر، پرداخت سهام عدالت و ... سطح اول نیازهای مازلو را هدف قرار می دهند، برنده انتخابات در استان های کمتر توسعه یافته هستند و اصلاح طلبان از آنجا که با طرح شعارهایی نظیر گسترش آزادی های فردی، حمایت از مطبوعات آزاد، توجه به علم و هنر، قانون گرایی، نظم و انضباط اجتماعی، تعامل سازنده با جهان و شکوفایی استعدادهای مختلف، عمدتاً سطوح بالاتری از سلسه مراتب نیازها را مطرح می کنند، برنده انتخابات در استان های توسعه یافته تر هستند. روش این تحقیق اسنادی و اجرای تجزیه و تحلیل های آماری نظیر تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی LSD بر روی داده های موجود بوده است.نتایج این تحقیق نشان داد که هر چه میزان توسعه یافتگی اقتصادی استان ها بالاتربوده، گرایش مردم به اصلاح طلبان بیشتر بوده است و بالعکس هر چه میزان توسعه یافتگی اقتصادی استان ها کمتر بوده، تعداد کاندیداهای اصول گرای بیشتری وارد مجلس شده اند.

راهبرد مذاکره با کشورها و جریان هایِ غیرهمسو با سیاست های جمهوری اسلامی ایران، طی دو دهه ی اخیر به صف بندی سیاست ها و جریان های سیاسی در داخل کشور، منجر شده و دو جریان اصول گرا و اصلاح طلب را برای تحقق سیاست های خود، رویاروی هم قرار داده است. از این رو، سؤال اینجاست که نگرش هر کدام از دو جریان یادشده نسبت به این راهبرد چیست؟. کالبد شکافی ماهیت، اهداف، موانع، منابع قدرت و خصوصیات مذاکره کنندگان در این راهبرد به روش توصیفی _ تحلیلی، بیان گر این است که جریان اصول گرا، کشورهای غیرهمسو را در منظومه ی ارزشی خود تعریف کرده و معتقد است که این گفتگو، ارزش توقیتی دارد. از سوی دیگر، جریان اصلاح طلب، رایزنی دیپلماتیک را نشانی از حیات سیاسی در نظام بین الملل یادکرده و معتقد است که با مذاکره و گفتگو می توان دشمنی های شکل گرفته را از بین برد.

در این مقاله، تلاش شده تا با تکیه بر نگرش پساساختارگرایانه و با روش تحلیل گفتمان لاکلا و موف و ون دایک به تب یین نظری و مفصل بندی گفتمان اعتدال پرداخته شود. بدین منظور، ابتدا به تشریح مبانی نظری و روشی گفتمان و تحلیل گفتمان پرداخته و نشان داده شده که چگونه بر اساس این نگاه یک ایده و آموزه می تواند جامه گفتمان را بر تن کند. سپس با بررسی مختصر گفتمان های مختلف از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی به بررسی گفتمان اعتدال پرداخته ایم. به منظور تب یین مفصل بندی گفتمان اعتدال، الگوی حکومت عدل مولا علی )ع( را مشخص و معلوم کردیم و تمام دال های تهی و شناور را در طواف به گرد آن سامان بخشیدیم. یک منظومه معنایی متفاوت از منظوم ههای معنایی دیگر تشکیل دادیم. زنجیره هم ارزی و زنجیره تمایزها و تفاو تها به معنی تع یین خودی ها و دگرهای مفهومی را تشریح کردیم. عناصر گفتمانی )مفاهیم خام( را ورز و صیقل داده و آنان را به صورت و هیبت «دقایق » )عناصر غنی شده با تدوین و مفصل بندی شده( درآوردیم. منطق و سازوکارهای تعریف شده جذب و حذف را به صورت معارف ایجابی و سلبی طرح ریزی کردیم. چیستی و کیستی آن را کاملاً تحدید و تعریف کردیم و برای آنکه گفتمان اعتدال پی رنگ گفتمان را به طور کامل برتابد جزئیات الهی خاص مبتنی بر حکمت و حکومت اعتدال علی )ع( را بر آن افزودیم

گفتمان های سیاسی بعد از آن تحت عنوان حزب الله ،خط امامی ،مکتبی،رسالتی، سپس گفتمان های موسوم به چپ و راست در قالب های مختلفی درسپهرسیاسی کشور ظهور، و درادامه این روند در قالب گفتمان اسلام ناب محمدی و اسلام امریکایی، اصول گرا و اصلاح طلب با دال های متفاوت صف بندی کردند. باتوجه به شعارهای خود و متناسب با مردم درجغرافیای سیاسی ایران به یارگیری پرداختند و این یارگیری درتوسعه سیاسی و جمهوریت نظام نقش ایفا کرد.دراین راستا این سوال مطرح است این گفتمان ها چه تاثیری درجمهوریت و مشارکت سیاسی مردم درجغرافیای سیاسی ایران گذاشتند وچگونه به گسترش مشارکت سیاسی منجرمیشود؟ فرضیه مقاله این است که سیاسی نظام جمهوری اسلامی به دلیل کاربرد انگیزه های متفاوت مردم متناسب با هرموقعیت جغرافیای سیاسی ایران اسلامی باعث مشارکت مثبت آنها درعرصه های متفاوت تصمیم گیری کشور خصوصا انتخابات می شود.به همین دلیل با بررسی گفتمان های متعدد و مبانی فکری آنها،نحوه تاثیر گذاری گفتمان ها به طور عام درجمهوریت و مشارکت سیاسی مردم سعی شده است درستی فرضیه نشان داده شود.

در ایران، سیاست رسانه ای علاوه بر مراجع اصلی تاثیرگذار، از تغییر دولت ها نیز متاثر می شود؛ چرا که یکی از ابزارهای اساسی هر دولتی برای پیشبرد اهداف خود رسانه ها هستند. این تغییر دولت ها، بسته به رویکرد هر دولتی، نتایج متفاوتی را در اتخاذ عملکرد ها بر جای می گذارد. ساختار و اراده ی سیاسی، عواملی هستند که به شدت بر عمل سیاسی در ایران تأثیرگذار می باشند. در این پژوهش با نگرش فرآیندوار و تاثیر متقابل ساختار و اراده بر عمل سیاسی به این سوال پاسخ داده می شود که دولت های اصلاحات و اصول گرا چه رویکردی به مطبوعات و شبکه های اجتماعی داشتند و دواعی و موانع و نقاط قوت و ضعف دولت ها در زمینه ی اجرای سیاست های نظام جمهوری اسلامی ایران. چه می باشد. برای این کار، از رهیافت نظری میگدال با عنوان دولت قوی و جامعه ی ضعیف بهره گرفته شد. در این پژوهش کیفی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی، و مصاحبه داده ها جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفتند. برای استخراج مولفه های سیاست رسانه ای، بیانات رهبری و برای به دست آوردن رویکرد دولت های اصلاحات و اصول گرا، مطالب مطرح شده توسط روسای جمهور و وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونین مطبوعاتی در بازه ی زمانی 1376-1392 با استفاده از روش اسکن محیطی بررسی و مضامین مستخرج با استفاده از روش تحلیل موضوعی کدگذاری شدند. یافته ها نشان گر 13 مولفه به عنوان اساسی ترین سیاست رسانه ای جمهوری اسلامی ایران در زمینه ی مطبوعات و شبکه های اجتماعی و 12 مولفه به عنوان رویکرد دولت های مورد پژوهش می باشد.

تکیه بر نمادهای دینی یکی از رفتارهای نسبتاً پرتکرار کنش گران سیاسی ایران در دهه های گذشته است. از این رو هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی کمیت و نوع نمادهای دینی در تبلیغات انتخاباتی دو جناح سیاسی و مقایسه آن با یکدیگر است. روش پژوهش تحلیل محتوای کمی و جامعه تحقیق اسناد تبلیغاتی مربوط به انتخابات مجلس یازدهم شورای اسلامی در سایت های خبری – تحلیلی، مشرق و تابناک از جریان اصول گرا و عصرایران و انتخاب از جریان اصلاح طلب است. در این پژوهش از روش تمام شماری استفاده و همه اسناد منتشره در بازه زمانی انتخابات مطالعه شده است. یافته ها نشان داد اولاً تبلیغات انتخاباتی در سایت های جریان اصول گرا حجم بیشتری در مقایسه با سایت های اصلاح طلب داشته است. دوماً در حالیکه اصلاح طلبان از نمادهای دینی به ندرت استفاده کرده اند(57 مورد) ؛ اصول گرایان با وسعت بیشتری(483 مورد) برای ایجاد هم هویتی در بین طرفداران خود و تخریب رقیب از نمادهای دینی بی واسطه و با واسطه بهره برده اند. در میان نمادهای بی واسطه نماد «شهید قاسم سلیمانی » بیشترین مورد استفاده را داشته است.اصول گرایان همچنین از نمادهای دینی منفی استفاده کرده اند در صورتی که جناح رقیب آن ها از این دسته نمادها استفاده نکرده است. نتیجه آنکه جریان اصول گرا با استفاده از نمادهای دینی در قالب های مختلف سعی کرده با ایجاد معرفی خود به عنوان یک جریان دینی از ظرفیت موجود در این حوزه برای کسب آرا و حمله به رقیب بهره ببرد.