مرزبانی

اشکانیان به عنوان احیاگران حکومت ایرانیان، پس از دفع سلطه بیگانگان، خوی و خصیصه ایرانی خود را نمایان ساخته و با سیاست هایی که در راستای کشورداری پیش گرفتند، بر پیوند خود با فرهنگ و جامعه متمدن ایرانی وضوح بخشیدند. بدین سان محوریت این پژوهش بر آن مبناست که: این دولت ایرانی در حفظ قلمرو و حراست از مرزهای کشور چه راهکاری را در پیش گرفته و چه شواهدی از تلاش آنان در این عرصه موجود است؟ همچنین با توجه به این که از ویژگی های تمدن؛ نحوه بنیاد شهرها و پیشرفت در فناوری است، اشکانیان به عنوان سلسله ای ایرانی در بنیاد استحکامات مرزی و معماریِ قلاعِ دفاعی و شهرهای مستحکم چگونه عمل کردند و بهره گیری آن ها از فناوری معماری تا چه میزان در پاسداری از مرزها موثر واقع شد؟ براین مبنا پژوهش حاضر با تکیه بر منابع و پژوهش های تاریخی و همچنین بهره گیری از یافته های باستانشناسی، با رویکرد به روش توصیف و تحلیل اطلاعات بدین نتیجه نائل آمده است که اشکانیان با توجه به پیشینه فرهنگی تمدنی خود و خودآگاهی از قلمرو تمدنیِ ایران زمین، خویشتن را موظف به حراست از مرزها و حفظ سرحدات دانسته و بدین منظور افزون بر ایجاد مرزهای طبیعی و تأکید بر آن ها، از هنر معماری نظامی نیز بهره بردند. بدین سان با بنیاد استحکامات مرزی و شهرهایی دایره ای شکل با دیواره های دفاعی و دارای چندین خط دفاعی در تعیین قلمرو و نگاه داشتن مهاجمان در آن سوی مرزها، به شیوه آسا ن تر و به طور مطلوبی عمل کردند.

در اوایل سده سوم پیش از میلاد و روزگاری که با فروپاشی قدرت هخامنشی، حکومتی بیگانه زمام امور را در دست گرفته بود، قومی ایرانی از مناطق شرقی ایران زمین برخاسته و حکومتی ایرانی برپا داشت. از ویژگی های این حکومت که با عنوان پارتیان/ اشکانیان شناخته می شوند، هنر جنگجویی و مرزبانی بود که سبب گردید در تاریخ ایران، دورانی با عنوان عصر پهلوانی و حماسی آغاز گردد. بدین سان مسئله اصلی در این پژوهش بر این مبنا است که اشکانیان به عنوان میراث داران دولت هخامنشی و دولتی ایرانی چه نگرشی به قلمرو و مرز داشته و برای حفظ حدود و ثغور کشور، چه اقداماتی انجام داده اند و عملکرد ایشان در این زمینه، سبب وقوع چه رخدادهایی در تاریخ ملی (اساطیری) ایران گردیده است. در این راستا با بررسی منابع تاریخی و روایات ملی و بر مبنای توصیف و تحلیل اسناد و مدارک موجود، از جمله دستاوردهای پژوهشِ حاضر آن است که اشکانیان در تقسیمات کشوری و برخی عناوین حکومتی به شیوه هخامنشیان عمل کرده و در پاسداری از قلمرو از شگردهای آنان بهره برده اند؛ بنابراین، افزون بر استقرار اقوام جنگجو در مرزها به عنوان مرزبانان،  عملکرد ایشان در حراست از قلمرو سبب گردید که برخی شهریاران اشکانی را در تاریخ اساطیری ایران در نقش پهلوانان مشاهده کنیم؛ پهلوانانی که در پاسداری از مرزها شهره گشته و بزرگ ترین خویشکاری آنان «مرزبانی/ Marz(o)bān» قلمداد می گردد که عنوان و سِمَتی است که از ابداع اشکانیان به شمار می رفت.  

هدف و زمینه: این مقاله کمک خواهد کرد تا پلیس مرزبانی بتواند به کارکنان خود این اطمینان را بدهد که می توانند با تلاش و رعایت آنچه در مسیر شغلی پیش بینی شده است مراحل رشد را در سازمان طی و به سطوح عالی دست یابند.  روش: تحقیق ازنوع تحقیق کاربردی است. برای برنامه ریزی مسیر شغلی ابعاد پنج گانه نیازها ی شغلی، افراد، سازمان، ارتقاء و گردش شغلی مدنظر قرار گرفته که برای ابعاد با توجه به شاخص ها تعداد 57 سوال طراحی گردیدودر راستای سنجش هر شاخص و مولفه دروضعیت موجودومطلوب با استفاده ازطیف لیکرت مقایسه صورت گرفته است. روش نمونه گیری به صورت تمام شمار بوده و از کلیه خبرگان و مدیران مورد نظرکه اعضای هئیت رییسه و معاونین مرزبانی در مرکز و استان های مرزی به تعداد 206 نفر می باشند اطلاعات لازم جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. برای بررسی روایی از روایی محتوایی که از طریق اخذ نظرات استاد راهنماوسایرصاحب نظران ومدیران در این حوزه می باشد استفاده گردیده است و ضریب اعتبار آن عدد83/0 بدست آمده است. به منظور تحلیل داده ها و آزمون فرضیه های تحقیق از روش مدل یابی معادلات ساختاری و نیز تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است. یافته: بررسی های آماری نشان دادکه 4 شاخص مورد تأیید و 53 شاخص رد شدکه بیانگر مطلوب نبودن برنامه ریزی مسیر شغلی در وضعیت موجود می باشد ، در وضعیت مطلوب همه 57 شاخص مؤلفه های ابعاد پنج گانه مورد تأیید نظر پاسخگویان قرار گرفته و به معنای آن است شاخص های مد نظر برای وضعیت مطلوب را نیز تایید نموده اند. نتیجه گیری: نتایج حاصله ضمن تأیید معنا داری همه ابعاد پنج گانه مورد نظر و تأیید آنها در سطح معنا داری 99% براساس ضرایب حاصله به ترتیب 1- گردش شغلی(94%) 2- نیازهای افراد(91%) 3- ویژگی های شغلی(90%) 4- ارتقاء شغلی(89%) 5- نیازهای سازمان(85%) به ترتیب بیشترین و کمترین سهم را در مدل برنامه ریزی مسیر شغلی افسران مرزبانی ناجا به خود اختصاص دادند.

زمینه وهدف: آلوده شدن برخی از کارکنان مرزبانی به فساد برای سازمان و کشور بسیار زیان بار بوده چرا که این کارکنان وظیفه حراست از مرزهای مقدس کشور را برعهده دارند. بنابراین هدف این پژوهش ارائه مدل عوامل موثر در شکل گیری  فساد اداری با تاکید بر جرم اخذ رشوه در مرزبانی استان هرمزگان می باشد. روش: پژوهش حاضر بر اساس هدف، کاربردی و از لحاظ روش، کیفی و دارای رویکرد استقرایی می باشد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق از  استادان، سیاستگذاران، عوامل اجرایی و خبرگان در حوزه جرایم سازمانی و همچنین کارکنان مرزبانی استان که مرتکب جرم رشوه شده اند تشکیل شده است. برای انتخاب نمونه، از روش نمونه گیری غیر احتمالی هدفمند قضاوتی با رویکرد نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد. انتخاب نمونه ها تا حصول کفایت و اشباع داده ها و اطمینان از این که نمونه های بعدی اطلاعات متمایزی به دست نمی دهند تدام یافت. در نهایت پژوهشگر با انجام 15 مصاحبه، به اشباع نظری رسید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. یافته ها: در مراحل ابتدایی تحقیق، حدود 160 کد اولیه از متون، مقالات و مصاحبه ها احصاء گردید که از این تعداد 33 کد گزینشی بدست آمده است. 9 مضمون پایه ای شناسایی شده با عناوین فرماندهی، اعتقادی- اخلاقی، تجهیزات و پشتیبانی، نظارت، آموزش، توانمندسازی- حمایتی، اقتصادی، قانونی– قضایی و فرهنگی-اجتماعی مشخص شدند. نتایج: عوامل شناسایی شده در مدل نهایی به دو مضمون سازنده درون سازمانی و برون سازمانی تقسیم شده اند و این مضمون ها خود به تنهایی یا در تعامل با یکدیگر کارکنان، سازمان را به سمت فساد سوق می دهند.

نقض مکرر تمامیت سرزمینی کشور ها طی یکصد سال گذشته و همچنین سربرآوردن گروه های تجزیه طلب متعدد در دارای قومیت ها و مذاهب، موجب گردیده بررسی مبانی و منابع شریعت اسلامی در حفاظت از تمامیت سرزمینی، بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد. در این رابطه، اولین مرجع استنباط احکام، کتاب خداست. گرچه قرآن کریم در مورد مقابله با جدایی طلبان به طور مستقیم حکمی بیان نفرموده است؛ اما با ذکر آیاتی از جمله آیه 103 از سوره آل عمران و بسیاری دیگر از آیات قرآن همچون آیه 103 از سوره النساء، آیه 43 سوره الانفال و بیشتر آیات سوره الحجرات، انسان ها و جوامع انسانی را به همگرایی، وحدت و اخوات و دوری از تفرقه فراخوانده است. این دلالت غیرمستقیم آیات قرآن کریم که ضمن محترم شمردن آزادی و برابری انسان ها ایشان را مکلف به حفظ اتحاد و وحدت در سایه تعالیم الهی می نماید، با روایات و سنن متعددی از معصومان( قرین گردیده است. این تحقیق می کوشد با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی نگاه آیات الهی قرآن کریم به موضوع حفاظت و حراست از تمامیت سرزمینی کشور را ارزیابی نماید.

این تحقیق با هدف بررسی میزان تأثیر اقدامات نظارت و بازرسی در صحت عمل کارکنان و شناخت شیوههای مناسب بازرسی و نظارت به منظور ارتقای صحت عمل کارکنان انجام شده است. در این راستا بررسی توان سه روش 1- بازرسی و نظارت پیشنگر (قبل از عمل) 2- بازرسی و نظارت حالنگر (هنگام عمل) 3- بازرسی و نظارت پسنگر (بعد از عمل) کارکنان مرزبانی ناجا را در دستور کار خود قرار داده است. روش پژوهش از نوع توصیفی و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه، و جامعه آماری 250 نفر از کارکنان مرزبانی ناجا بوده که 150 نفر از آنها به عنوان جامعه نمونه به طور تصادفی از روش مورگان انتخاب شده است. با اتکا به مبانی نظری، پرسشنامهای با 26 سؤال مرتبط با فرضیه تحقیق طراحی شد که پس از تأیید روایی و پایایی، بین جامعه آماری توزیع گردید و در نهایت نتایج دادهها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که روش نظارت و بازرسی پیشنگر (قبل از عمل) در صحت عمل کارکنان مرزبانی بیشتر از دو روش دیگر مؤثرتر بوده است.

پژوهش حاضر با هدف تدوین الگوی رهبری منابع انسانی انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی، و از لحاظ روش توصیفی- پیمایشی است. اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به دست آمد. جامعه آماری افسرانی هستند که مشغول به تحصیل در مقطح کارشناسی ارشد دانشگاه علوم انتظامی امین بودند که از این بین 87 نفر به عنوان نمونه هدفمند )که حداقل یک مرحله خدمت مرزی را تجربه نموده اند( انتخاب شدند. داده ها با پرسشنامه محقق ساخته از نوع طیف لیکرت 24 سؤالی با تأ یید روایی و پایایی ) 81 / 0( جمع آوری، و برای تحلیل داده ها از آزمونهای خی دو، تی و فریدمن و تحلیل عاملی استفاده شد. نتایج نشان داد؛ الگوی رهبری منابع انسانی بر اساس رهبری 360 درجه الگوی مناسبی است که می تواند مدیران سطح عالی )بالاتر از خود(، مدیران میانی )همطراز( و مدیران سطح عملیاتی را رهبری کند و اولویت آنها در جامعه مورد بررسی به ترتیب در سطح عالی؛ وقت شناسی با بار عاملی 932 / 0، در نوع همطراز؛ دوست بودن با بار عاملی 901 / 0 و در زیردست؛ فوق العاده دیدن کارکنان با بار عاملی 929 / 0 بیشترین تأثیرگذاری را دارند.

در پدیده جنگ و ناامنی مسائل امنیتی به ویژه مرزها اهمیت ویژه ای می یابند. این مسأله در ایران بعد از جنگ جهانی دوم که با اشغال نیروهای متفقین و توجه آمریکا به مسائل امنیتی خود روبرو شد صدق می کند اهمیت توجه به مرزها در برهه زمانی 1325 تا 1326ه.ش تا جایی بود که در قالب دستورالعملی از جانب وزارت کشور دولت پهلوی نظارت بر مسائل مرزی در دستور کار قرار گرفت. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با استفاده از چهارچوب نظری رئالیسم تدافعی و بررسی اسناد آرشیوی در این سالها به تبیین موضع گیری نظامی ایران پس از جنگ جهانی دوم در فاصله ی سالهای(1325تا 1326) بپردازد. انتخاب این بازه زمانی به دلیل توجه ویژه دولت ایران به مسائل امنیتی مرزها تحت تاثیر فعالیت و عضوگیری حزب توده در مناطق مرزی کشور و سیاست سدنفوذ امریکا بود. نتایج بررسی ها نشان می دهد دولت ایران با توجه به رویکرد تدافعی سعی در حفظ خود در شرایط نظام آنارشیک را داشت و در این برهه از تاریخ استحکام بخشی مرزبانی ها در راستای حفاظت از سرحدات مملکت، افزایش قدرت نسبی، جلوگیری از اقدامات سوء دولت های همسایه ایران و حفظ بقا بود.

یکی از تدابیر مهمی که در تاریخ ایران باستان نزد فرمانروایان متداول بوده است، کوچاندن اقوامِ سرکش و اسیران جنگی از منطقه ای به منطقه دیگر بوده است، سیاستی که بارها در ایران باستان و به روزگار شهریاران ساسانی به کار گرفته شده است. بر این اساس از مسائل مهم مورد بررسی در این پژوهش آن است که دریابیم ساسانیان به چه دلایل و در پی چه اهداف مهمی اقدام به جابه جایی اقوام سرکش، یاغی و هم چنین اسیران نموده اند؟واینکه  نتایج انتقال اسیران و اسکان دادن اجباری آنهاچه بوده است؟ . بدین روی در پاسخ به مسائل مزبور با بررسی منابع مکتوب و مطالعات مبتنی بر متون تاریخی و با بهره گیری از شیوه پژوهش های تاریخی و رهیافت توصیفی-تحلیلی،  نتایج حاصله از تحقیقات عبارت است از این که با کوچاندن برخی اقوام از خاستگاه اصلی به مناطق دیگر دردسرها و آشوب هایی که این اقوام و طوایف در سکونتگاه اولیه خویش برای حکومت و مناطق اطراف پدید می آوردند، از بین می رفت. از سویی در برخی موارد ساسانیان با سیاست کوچاندن شماری از اقوامِ مغلوب و هم چنین اسیرانی که در جنگ ها می گرفتند، سعی در «رفع کمبود نیروی انسانی» و هم چنین «تغییر در ترکیب جمعیت شهرها» داشتند و گاهی نیز به منظور «بهره بری از توان و مهارت های اسیران» برخی کوچ دادنهای اجباری در دوران ساسانی الزام آور بوده استآور . با این حال یکی از دلایل اصلی کوچاندن این افراد برای «دفاع از سرحدات» بود؛ بدین منظور ساسانیان به منظوردفاع از مرزها یکی از راهکارهای مهم و موثر را سکونت اسیران و خاندان های جنگاور و مغلوبه(متخاصم) در مناطق مرزی برای دفاع از قلمرو در برابر مهاجمان می دانستند.