مکوس

مکوس (ضرائب گمرکی)، مالیات ویژه واردات و صادرات کالاهای تجاری، یکی از منابع مهم مالی دوره والیان (19 254 ق ) مصر بود. در دوره حاکمیت والیان مسلمان، مالیات مکوس، متأثر از قوانین مالیاتی مصر دوره بیزانسی، در شمار مالیات های رایج پذیرفته شد و با تغییر و تحولاتی تداوم یافت. والیان برای بهره برداری بیشتر از عوائد صادرات و واردات، در رونق تجارت خارجی و ایجاد بنادر و رونق آن ها می کوشیدند. در این نوشتار، بر اساس منابع متقدم، با روش توصیفی تحلیلی، قوانین مرتبط با مکوس در دوره والیان مصر و چگونگی تأثیر آن بر نظام اقتصادی مصر بررسی شده است.

عامل اقتصادی همواره به صورت یک علت ثابت در کنار سایر علل در پدید آمدن معلول های تاریخی تأثیرگذار بوده است. در این میان، مالیات به عنوان جزیی از اجزاء اقتصاد در فراز و فرود دولت ها نقش اساسی ایفا می کند. قوت و ضعف دولت ممالیک مصر (468-923 هجری) نیز تابع این عامل بوده است. ممالیک برجی (784-923 هجری) با وضع انواع مالیات و هزینه آن در بخش رفاه حکومتی و اداری، باعث شدند وصول و هزینه کرد مالیات از مسیر طبیعی خود خارج گردد. در نتیجه، کارآیی مثبت مالیات کمرنگ شده و این امر، پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی به دنبال داشته است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بیان تنوع مالیاتی دوره ممالیک برجی و پیامدهای آن بر جامعه مصر دوره ممالیک می پردازد. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که در دوره ممالیک برجی، اتخاذ سیاست مالیاتی متفاوت نسبت به دوره اول حیات سیاسی این دولت، خاصه در وضع مالیات نامتعارف تحت عنوان مُکُوس، پیامدهای منفی اجتماعی مانند احتکار، رشوه خواری، مهاجرت روستاییان و شکاف طبقاتی را به دنبال داشته است و باعث گردید تا نظام مالیاتی که زمانی عامل اقتدار دولت بوده، اکنون به عامل ضعف آن تبدیل شود.