حسین بن موسی

سرگذشت حسین بن موسی الکاظم، برادر امام هشتم (علیه السلام) همچون بسیاری از امامزادگان تا حدودی مبهم است. یکی از زوایای تاریک حیات وی مکان دفن اوست که اقوال متعددی درباره آن وجود دارد. او بنا به گزارش مشهور، در شهر طبس به خاک سپرده شده است. از جمله مستندات مربوط به دفن وی در طبس، نامه ای منسوب به امام رضا (علیه السلام) خطاب به حکمران طبس است که گمان می رود درباره وی نوشته شده است. در این نامه از اخبار رسیده درباره قصد نوجوانی از عترت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و دوازده ساله به نام حسین برای آمدن به طبس و سکونت در آن شهر سخن گفته شده و از حکمران که بنا به ادعای نامه، عامر بن زروامهر نام داشته خواسته شده آن حضرت را در یافتن وی یاری برساند و به محض اطلاع از او، امام را از آن آگاه سازد. مسئله مقاله حاضر اعتبارسنجی صدور چنین نامه ای از سوی امام (علیه السلام) است. برای نیل به این مقصود، سند و محتوای نامه با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی بررسی شده است. نتایج از وجود اشکال های سندی و محتوایی متعدد در این نامه پرده برمی دارد. واحد بودن خبر، نقل متن نامه در منبعی متأخر، ناشناخته بودن عامر بن زروامهر، ناسازگاری سنّ حسین مذکور در نامه با برخی از گزارش های تاریخی و نارسایی ادبی و اغلاط املایی موجود در نامه، از جمله مهم ترین اشکال های سندی و محتوایی آن شمرده می شود.

از سده های نخستین هجری، ایران مقصد شمار فراوانی از امامزادگان بوده است و بارگاه های بسیاری در مناطق مختلف این سرزمین به چشم می خورد که به ایشان منسوب است. در این میان، امامزادگانی وجود دارند که بیش از یک بارگاه به آنان منسوب است؛ از آن جمله، امامزاده حسین بن موسی بن جعفر، برادر امام رضا (ع) است که به ادعای برخی منابع به دنبال ولایت عهدی برادرش همراه با گروهی از سادات و دیگر برادرش، احمد، راهی ایران شده بود. در میان جایگاه های متعدد منتسب به وی، دو دیدگاه ناظر به دفن او در طبس و شیراز شهرت بیشتری دارد. هدف این پژوهش واکاوی و بازنگری روایات مربوط به دفن این امامزاده در شیراز است و در این راه، از شیوه توصیفی تحلیلی بهره گرفته شده است. با توجه به آنکه گزارش های موجود به منابع متأخّر، یعنی سده های 8 14 قمری بازمی گردد و از سوی دیگر، اشکالات متعددی که در آن ها مشاهده می شود، خطاست که حسین بن موسی در شمار همراهان احمدبن موسی دانسته و شهر شیراز نیز به عنوان محل دفن او پنداشته شود.