تفریح سالم

ازجمله نیازهای آدمی، نیاز به تفریح سالم است که براساس آموزه های دینی و سبک زندگی رضوی، بخشی از زمان مسلمانان را به خود اختصاص می دهد. با این حال، افراط در لذت جویی و سرگرمی، از مصادیق لهو و لغو و نیز اتراف و تن پروری، از آسیب های تفریح ناسالم به شمار می رود. به همین دلیل در سیره و سخنان امام رضا (ع) بر پرداختن به تفریح سالم و حلال در چارچوب موازین شرعی و به اندازه تأکید شده است. نکتة جالب در سبک زندگی رضوی، توجه دادن فرد به شخصیت والا و اهداف متعالی انسانی است تا جایگاهش را بالاتر از آن بیند که به کارهای بیهوده دست یازد. از سوی دیگر، بر پرهیز از مصارف زائد، تشریفاتی و تجملاتی با هدف تفریح و سرگرمی نیز به عنوان نمودهای قناعت تأکید شده است. نکتة قابل توجه در این عرصه، تأثیر منفی افراط در لذت جویی و زیاده روی در تفریح و سرگرمی و رفاه طلبی عمومی بر ایجاد تمدن و بقای آن است، طوری که به گفتة ویل دورانت، این خود یکی از علل افول تمدن بزرگ اسلامی پس از سدة هفتم بوده است. مسئله اصلی نوشتار حاضر، تبیین حد و مرز تفریح سالم و نقش آن در تمدن سازی در پرتو آموزه های رضوی است. روش گردآوری مطالب به صورت کتابخانه ای و شیوة بررسی، توصیفی تحلیلی است.

تفریح نقش برجسته در نشاط و شادابی افراد داشته و به عنوان یکی از مهم ترین عوامل پویایی، رشد و پیشرفت جوامع معرفی شده است. از آنجا که بشر نیاز مبرم به این مهم داشته و بخش قابل توجهی از اوقات فراغت اش را به آن اختصاص می دهد قرآن کریم عنایت ویژه به آن داشته و ملاک و معیارهای صحیح آن را تبیین و تشریح نموده است. ازاین رو می توان با مراجعه به کلام وحی تفریحات سالم را کشف و تبیین نمود و از خطرات تفریحات ناسالم که متأسفانه همه روزه از طرق متعدد و از سوی جوامع غربی معرفی می شوند در امان ماند. اهمیت و کاربردی بودن مسئله و عدم سابقه پژوهش نظام مند و روشمند موجب شده نگارنده با مراجعه به داده های وحیانی مسئله یادشده را با بهره گیری از روش مطالعات کیفی و کتابخانه ای و شیوه تحلیلی – توصیفی مورد تجزیه وتحلیل قرار داده، پاسخ پرسش های همچون تفریح چیست و دارای چه معیارهایی است را بدهد. یافته ها و نتایج پژوهش نشان می دهد که معیارهای اصلی تفریح سالم از منظر قرآن در حوزه رعایت حدود شرعی عبارت اند از پرهیز از گناه، پرهیز از آزار مؤمن، پرهیز از لهو و لعب و حلال و مشروع بودن و در عرصه رعایت حدود عرفی مانند ادخال سرور مؤمنین، شکوفایی استعدادها مخالف رشد و کمال نبودن و حفظ شخصیت و شخصیت دهی به فرد هستند. همچنین مشخص شد که ایجاد شادابی و نشاط و سلامتی اعم از روحی و جسمی و نیز عدم بیهودگی و اتلاف وقت از دیگر ره آوردهای تفریحات سلام از منظر گزاره های وحیانی قرآن کریم است که به آن تأکید و توصیه شده است.