فناوری دفاعی

چکیده یکی از مهم ترین نیازهای صنایع دفاعی کشورهای در حال توسعه، تصمیم گیری در رابطه با چگونگی سرمایه گذاری در عرصه دانش و فناوری است که با توجه به کمبود منابع از یک سو و هزینه های بالای پژوهش و توسعه فناوری از سوی دیگر، اهمیت روزافزونی یافته است. در صنعت هر سیستم دفاعی وجود یک مدل کارآمد پیش بینی فناوری، به منظور طراحی ساختار تعاملات و زمینه سازی جهت انتخاب های راهبردی الزامی است و عدم وجود چنین ساز و کاری، منجر به ناکامی سیاست های دفاعی در دستیابی به اهداف آن می گردد. مشخصات و ویژگی های الگوی کارآمد پیش بینی فناوری، از عمده مسائل هر مجموعه صنعتی، دفاعی می باشد که در این رابطه سیاستگذاران و برنامه ریزان امور دفاعی با سؤالاتی مانند چگونگی طراحی مدل پیش بینی فناوری و شاخص ها و ویژگی هایی که می بایست در طراحی این مدل مورد توجه قرار گرفته و ملاک ارزیابی قرار گیرند، مواجه می باشند. هدف این پژوهش بررسی سایر جنبه های تأثیرگذار بر ارتقای توانمندی سیستم پیش بینی فناوری های دفاعی و دستیابی به الگویی جامع در جهت اجرای راهبردهای دفاعی، از طریق انتخاب و توسعه فناوری های مناسب و مؤثر می باشد. این پژوهش از طریق انجام مطالعات کتابخانه ای گسترده و تحلیل سیاست های دفاعی کلان ملی و سایر اسناد بالادستی، بهره برداری از مطالعات و الگوهای ارائه شده موجود و نظرسنجی از کارشناسان باتجربه و برنامه ریزان صنایع دفاعی، اقدام به استخراج ویژگی های الگوی پیش بینی فناوری های دفاعی نموده است و ضمن به کارگیری روش تحلیل احتمالات به منظور تشخیص سایر موقعیت های محتمل و ممکن، در زمینه نتایج حاصل از انتخاب و به کارگیری فناوری های دفاعی و تشریح نحوه تحلیل و ارزیابی فناوری ها، میزان تأثیرگذاری هر یک از عوامل تشکیل دهنده الگوی کارآمد پیش بینی فناوری های دفاعی را تعیین می نماید.

گذراندن دوره های سخت، یکی از اصلی ترین بخش های آموزش نظامیان است. در حال حاضر اطلاع دقیقی از میزان اثرگذاری دوره تکاور و رزم در کوهستان بر شاخص های آمادگی جسمانی و شاخص توده بدنی دانشجویان افسری وجود ندارد؛ به همین دلیل مطالعه حاضر باهدف بررسی تأثیر دوره تکاور و رزم در کوهستان بر آمادگی جسمانی و شاخص توده دانشجویان افسری طراحی و اجرا شد. در این مطالعه 75 دانشجوی افسری به صورت تصادفی به دو گروه تجربی (25 نفر در گروه تمرینات تکاور و 25 نفر در گروه تمرینات رزم در کوهستان) و گروه کنترل (25 نفر) تقسیم شدند و در دو مرحله ی پیش و پس آزمون مورد مقایسه قرار گرفتند. آزمودنی های دو گروه در یک دوره برنامه های تمرین دوره تکاور و رزم در کوهستان به مدت هشت هفته، شامل 6 روز در هفته، شرکت کردند. از آزمودنی ها آزمون های دوی1.6 مایل برای سنجش عملکرد هوازی، آزمون دوی رفت وبرگشت برای سنجش چابکی و آزمون دراز و نشست و کشش از بارفیکس برای سنجش استقامت عضلانی به عمل آمد. نمایه توده بدنی نیز از تقسیم وزن به کیلوگرم بر مجذور قد به متر به دست آمد. هر دو گروه افزایش معنا داری در قدرت و استقامت عضلات کمربند شانه ای، قدرت و استقامت عضلات شکم، انعطاف پذیری، چابکی و کاهش معناداری در وزن، نمایه توده ی بدن را نسبت به گروه کنترل نشان دادند. هیچ تفاوت معنا داری در تغییرات میانگین های درون گروهی و میان گروهی بین گروه تمرینات تکاور و گروه تمرینات رزم در کوهستان وجود نداشت. یافته های این مطالعه نشان داد؛ هشت هفته تمرین دوره تکاور و و رزم در کوهستان موجب بهبود عملکرد هوازی، چابکی و استقامت عضلانی و شاخص توده بدنی دانشجویان افسری شد.

ظرفیت جذب به «توانایی قرار دادن ایده های نو و ترکیب آنها در فرآیندهای داخلی» اشاره دارد و یکی از عوامل اصلی عملکرد فعالیت های سازمان ها است. یکی از مهم ترین مباحثی که در رقابت های سازمانی به عنوان مزیت به آن اشاره می شود بهره گیری حداکثری از فرصت های فناورانه برون سازمانی است که این مسئله در چارچوب «ظرفیت جذب» محقق می شود. برای مقابله با تهدیدات و تغییرات سریع محیط کسب وکار نیازمند قابلیت های متنوعی هستیم که عموماً ظرفیت درون سازمانی کافی نبوده و به همین جهت باید رویکرد نوآوری باز را مبنا قرار داد. بر همین مبنا و بر اساس وظایف محوله به صنایع دفاعی آنها می بایست قابلیلت های متنوعی را برای مقابله با تهدیدات مختلف دارا بوده که عموماً نیز ظرفیت های درون سازمانی قادر به تأمین آن نمی باشند. به همین دلیل بر خلاف رفتار سنتی، رویکرد نوآوری باز را مبنا قرار داده اند. سؤال مقاله حاضر، بررسی جایگاه رویکرد نوآوری باز در ارتقاء ظرفیت جذب دانش و فناوری در صنایع دفاعی ایران است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر شیوه اجرا و جمع آوری داده ها، کیفی است. جامعه آماری این پژوهش شامل محققین، پژوهشگران، کارشناسان خبره و ارشد و همچنین مدیرانی بوده اند که حدود یک دهه تجربه فعالیت مستقیم در حوزه پروژه های فضایی داشته اند. اطلاعات لازم در این پژوهش از مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه های عمیق و تحلیل تم، گردآوری و جهت تجزیه و تحلیل داده های مصاحبه ها از تحلیل محتوا و تحلیل تاریخی و برای احصاء مدل پیشنهادی نیز از مصاحبه و پنل خبرگان بهره گرفته شده است. با بررسی به عمل آمده در نتایج تحقیق، روایی و پایایی یافته ها بر اساس نظرات نخبگان و اساتید تأیید شده است. در انتهای نیز نشان داده شده که رویکرد نوآوری باز بر ارتقاء ظرفیت جذب دانش و فناوری در صنایع دفاعی کشور تأثیر مستقیم داشته و نحوه این اثرگذاری نیز مورد تحلیل قرار گرفته است.

امروزه در بسیاری از کشورهای جهان و ازجمله ایران صنایع دفاعی با چالش تأمین مالی مواجه بوده و از طرفی این صنایع، -دارای ظرفیت های بسیاری اند که بخش های غیردفاعی می توانند از آنان بهره مند شوند؛ بر این اساس، هم صنایع دفاعی و هم صنایع غیردفاعی و به طورکلی اکوسیستم ملی نوآوری، از تجاری سازی و انتقال فناوری های دفاعی، منتفع می شوند. هدف اصلی این مقاله، شناسایی مهم ترین چالش ها، الزامات و روش های تجاری سازی فناوری های دفاعی بوده که در این اثنا، به رویکردهای سیاستی و عوامل مؤثر بر تجاری سازی این فناوری ها نیز اشاره شده است. جهت نیل به این هدف، از رویکرد مرور نظام مند برای یکپارچه کردن تحقیقات قبلی استفاده شد که پس از غربالگری های لازم، تعداد 24 مقاله با توجه به هدف و موضوع آنان، جهت تحلیل انتخاب شدند. با مقایسه و دسته بندی کدهای استخراجی، این گونه نتیجه می شود که برای توسعه تجاری سازی فناوری های دفاعی، ابتدا باید چالش های این حوزه مانند موانع قانونی و چابکی پایین صنایع دفاعی مرتفع شده، سپس با تعهد به الزاماتی چون نگاه غیرخطی به تجاری سازی و توجه به پیچیدگی های فرایند، توجه به انتشار فناوری های نظامی و رویکرد دومنظوره سازی، تخصیص یارانه و مشوق های محرک انتشار در سازمان های دفاعی، ، افزایش انعطاف پذیری، کمک به ایجاد نهادهای واسطه گر، توسعه زیرساخت های دومنظوره سازی، ایجاد زیست بوم و ساختارهای تجاری سازی موازی، یک روش تجاری سازی مناسب را از بین روش هایی چون دومنظوره سازی، صدور مجوز، شراکت راهبردی، شرکت-های زایشی و ایجاد واسطه گر فناوری، انتخاب کرد.