آداب دعا

دعا راه نیایش با خدا و یکی از قالب های ارائه معارف است. این معارف به دلیل فراوانی، ژرف بودن و داشتن موضوعات انبوه، می تواند به عنوان دانشی مستقل ارائه شده و یا زیربنای شکل گیری و گسترش دانش های دیگر، باشد. گام نخست برای تولید این دانش، کشف، گرد آوری و سامان دهی موضوعات آن است. برخی از این موضوعات به صورت پراکنده در کتاب ها و پژوهش های حدیثی و دعایی بیان شده؛ ولی تاکنون فهرستی نسبتا جامع از موضوعات دانشی دعا ارائه نشده است. پژوهش حاضر، سعی کرده تا سرفصل های دانش دعا را ارائه نماید. نشان دادن گستره معارف ادعیه و امکان بهره گیری از سرفصل های ارائه شده برای نگارش پایان نامه، مقاله و کتاب بخشی از بهره های این پژوهش است. این پژوهش در 14 بخش و به صورت درختی تنظیم شده است.

یکی از عبارت هایی که در دعاهای مأثور از اهل بیت^ تکرار شده، فراز «بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» است. فراوانی این عبارت و مشابهات آن، دو پرسش را ایجاد می کند؛ نخست این که چگونه می توان حقّ مخلوق بر خالق را تصوّر کرد؟ دوم این که بیان این فراز، چه تأثیری در اجابت دعا دارد. از آن جا که خداجویان همواره دغدغه کشف راه های اجابت درخواست های خود از خداوند را دارند، پژوهشی علمی در این راستا شایسته است. هدف این تحقیق، تبیین معنای حقّ مخلوق بر خالق و چگونگی اثرگذاری عبارت «بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» بر اجابت دعاست. تاکنون پژوهشی مستقل در این موضوع منتشر نشده است.

معصومان علیهم السلام در بسیاری از دعاهایشان، اسامی و صفاتی از خداوند را همراه با درخواستشان آورده اند. این روش چنان پراستفاده و جزو سیره همه اهل بیت علیهم السلام بوده که می توان آن را یکی آداب مورد تأکید در دعا دانست. به نظر می رسد که میان درخواست ها و صفاتی که در کنار آن می آید، رابطه ای وجود دارد. برای پیداکردن این روابط گام نخست را می توان با «گزاره یابی» برداشت؛ به این معنی که فهرستی از صفات و اسامی الهی همنشین با درخواست ها، تهیّه شود. پژوهش پیشِ رو درصدد گردآوری این صفات و حاجات از کتاب «عدّه الدّاعی» است. این کار از جنبه موضوع و ساختار نو بوده و راه را برای تطبیق حاجت ها با صفات الهی همنشین آن باز می کند. مقاله کنونی در دو بخش اسامی و صفات الهی همنشین با حاجت ها و استعاذه ها را در قالب جدول ارائه می کند.