افشای ریسک

هدف از انجام این پژوهش، بررسی مربوط بودن و تأثیرگذار بودن افشای ریسک در گزارشگری مالی می باشد. این پژوهش کاربردی بوده و طرح آن از نوع شبه تجربی و روش انجام کار، علی- پس رویدادی است. جامعه آماری پژوهش، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و دوره زمانی پژوهش از ابتدای سال 89 لغایت پایان سال 92 می باشد. برای محاسبه برخی متغیرها از داده های سال های 88 و 93 نیز استفاده شده است. به منظور انتخاب مدل های رگرسیونی از آزمون های هاسمن و چاو استفاده شده است. در این پژوهش پیش بینی شد که افزایش سطح افشای ریسک می تواند مشکلات مربوط به نمایندگی و عدم تقارن اطلاعات را کاهش دهد. بر اساس آنچه پیش بینی شده بود فرض شد که بین افشای ریسک و قابلیت پیش بینی قیمت سهام به وسیله تغییراتِ سود رابطه وجود دارد. همچنین پیش بینی شد که بین افشای ریسک و ارزش شرکت ها نیز رابطه وجود دارد. نتایج بیانگر این بود که رابطه معناداری بین سطح افشای ریسک شرکت ها و محتوای اطلاعاتیِ تغییراتِ سود وجود ندارد. همچنین بین افشای ریسک و ارزش شرکت ها رابطه معناداری مشاهده نشد. نامربوط بودن اطلاعات افشاشده و ناتوانی و عدم آگاهی سرمایه گذاران در تفسیر اطلاعات افشاشده، می تواند از مهم ترین دلایل این نتیجه گیری باشد.

پژوهش حاضر، با هدف مطالعه اثر افشای ریسک در گزارش های مالی بر کارایی سرمایه گذاری انجام گرفته است. به طور مفهومی کارایی سرمایه گذاری زمانی حاصل می شود که شرکت ها تنها در پروژه های باارزش فعلی خالص مثبت، سرمایه گذاری نمایند. افشای ریسک یکی از پدیده هایی است که با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بر کارایی سرمایه گذاری تأثیرگذار خواهد بود. جامعه آماری این پژوهش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و نمونه آماری آن شامل انتخاب 139 شرکت طی دوره هفت ساله 1390 تا 1396 است. روش نمونه گیری، حذف نظام مند و روش مورداستفاده برای برآورد الگو، روش رگرسیون چندمتغیره با استفاده از تخمین داده های تلفیقی با اثرات ثابت است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان می دهد که رابطه مستقیم و معنی داری میان افشای ریسک و کارایی سرمایه گذاری شرکت های فعال در بازار بورس ایران وجود دارد، به طوری که با افزایش میزان افشای ریسک شرکت ها در گزارش های مالی سالانه، بر کارایی سرمایه گذاری آنها افزوده می شود. همچنین بررسی های بیشتر نشان می دهد اندازه شرکت ها رابطه مستقیم و معنی داری با کارایی سرمایه گذاری و رابطه منفی و معنی داری با سرمایه گذاری بیشتر ازحد و سرمایه گذاری کم ترازحد دارد.

عدم انتشار اخبار بد و انباشت آن ها در داخل شرکت توسط مدیران، منجر به ایجاد یک توده  اطلاعات منفی شده که انتشار یکباره آن ها به بازار منجر به سقوط قیمت سهام می گردد. از این رو افشای اطلاعات درخصوص ریسک هایی که شرکت با آن ها مواجه است می تواند منجر به شفافیت اطلاعات و درنتیجه کاهش سقوط قیمت سهام شود. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر افشای ریسک کل و انواع آن بر ریسک سقوط قیمت سهام می باشد. در این پژوهش تعداد 548 سال-شرکت در طی دوره زمانی 1389 تا 1397 انتخاب و فرضیه های پژوهش با استفاده از رگرسیون مبتنی بر داده های تابلویی با اثرات ثابت آزمون شده است. نتایج پژوهش بیانگر این است که افشای ریسک کل تاثیر منفی و معناداری بر ریسک سقوط قیمت سهام دارند. همچنین انواع افشای ریسک شامل ریسک مالی، ریسک غیرمالی عملیاتی و ریسک غیرمالی راهبردی بر ریسک سقوط قیمت سهام تاثیر منفی و معناداری دارند.  

هدف: اطلاعات مربوط به ریسک نقش مهمی در فرایند تصمیم گیری درست و ارزیابی شرکت ها ایفا می کنند. بر این اساس پژوهش حاضر به گونه تجربی به بررسی چارچوب جامع برای گزارشگری ریسک در شرکت های ایرانی می پردازد.  روش: برای این منظور دیدگاه حسابرسان، دانشگاهیان و تحلیل گران مالی مورد بررسی قرار گرفت. داده های مورد نیاز با استفاده از ابزار پرسش نامه از نمونه ای شامل 203 نفر در سال 1395 جمع آوری و بااستفاده از آزمون های مقایسه ای مورد بررسی قرار گرفت.  یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در ارائه اطلاعات مربوط به ریسک باید گروه های مختلف ذی نفع شامل سرمایه گذاران، تحلیل گران مالی، اعتباردهندگان، دولت، مدیران، تامین کنندگان منابع (غیرمالی) و مشتریان مدنظر قرار گیرد. هدف ارائه اطلاعات ریسک باید کمک به بهبود تصمیم گیری و افشای ریسک ها به خصوص ریسک های مالی برای شرکت ها الزامی باشد. ویژگی های کیفی شامل مربوط بودن، قابل اتکا بودن، قابل مقایسه بودن، با اهمیت بودن، قابل درک بودن نیز باید مورد توجه قرار گیرد و فزونی منافع بر مخارج از راه دستورالعمل هایی تعیین شود. در رابطه با تعیین کمّی با کیفی بودن افشای ریسک، نیاز به وجود دستورالعملی مصوب بوده و در زمینه ریسک های کمّی، استفاده از فنون مختلف کمّی سازی مناسب است. هم چنین برای ارائه اطلاعات مربوط به ریسک باید به زمان گذشته و آینده و ریسک های مثبت و منفی توجه شود، ولی تمرکز بر اطلاعات آینده نگر و منفی باشد.  نتیجه گیری: افشای اطلاعات مربوط به انواع ریسک ها شامل مالی، راهبردی، عملیاتی، درستی و توانمندی مورد نیاز ذی نفعان بوده و شرکت ها باید بر اساس اهمیت و اثرگذاری انواع ریسک ها آن ها را به صورت اولویت بندی شده ارائه دهند. یافته های پژوهش حاضر می تواند از سوی تدوین کنندگان الزامات گزارشگری و هم چنین نهادهای حرفه ای در تدوین مقررات و ارائه پیشنهادها برای افشای ریسک مورد استفاده قرار گیرد.

افشای ریسک و هموارسازی سود از استراتژی های مهم شرکت در مواجه با ریسک است. هدف این مقاله بررسی ارتباط بین دو استراتژی افشای ریسک و هموارسازی سود در رابطه با سطوح ریسک شرکت است. به این منظور برای پاسخ به سوالات پژوهش مبنی بر اینکه رابطه افشای ریسک و هموارسازی سود بر سطح ریسک شرکت چگونه است، از بین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تعداد 117 شرکت به روش حذف سیستماتیک طی سال های 1389 تا 1398 انتخاب شدند. نتایج نشان می دهد رابطه مثبت و معنادار بین افشای ریسک و ریسک شرکت و بین سطح هموارسازی سود و ریسک شرکت وجود دارد. با افزایش ریسک شرکت به طرز معناداری میزان افشای ریسک و سیاست هموارسازی سود در شرکت های مورد بررسی افزایش می یابد. نتایج پژوهش برای سرمایه گذاران و هیئت مدیره شرکت ها که علاقه مند به درک استراتژی های گزارشگری جایگزین که مدیران هنگام مواجه با ریسک بالا انتخاب می کنند، مهم است. در مجموع نتایج پژوهش خلاء پژوهشی موجود در حوزه اهمیت استراتژی های افشای ریسک و هموارسازی سود بر سطح ریسک شرکت را پر می کند.

هدف این تحقیق بررسی تاثیر مالکیت دولتی بر روابط بین افشای ریسک با ارزش گذاری زیر قیمت واقعی و نوسانات بازده عرضه اولیه سهام بوده است. قلمرو مکانی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و قلمرو زمانی سال های بین 1394 تا 1999 بوده و با روش حذف سیستماتیک تعداد 50 شرکت به عنوان نمونه آماری انتخاب گردیده است. برای جمع داده ها از مراجعه به صورت های مالی، یادداشت های توضیحی و ماهنامه بورس اوراق بهادار و به منظور توصیف و تلخیص داده ها از آمارتوصیفی و استنباطی بهره گرفته شده است. در تحلیل داده ها برای تایید و رد فرضیه ها (نرم افزار ایویوز) استفاده گردیده است. نتایج نشان داد مالکیت دولتی بر روابط بین افشای ریسک با ارزش گذاری زیر قیمت واقعی عرضه اولیه سهام نقش تعدیل گری دارد و همچنین مالکیت دولتی بر روابط بین افشای ریسک با نوسانات بازده عرضه اولیه سهام نقش تعدیل گری دارد.

هدف: هدف از این پژوهش شناسایی ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های گزارشگری ریسک و ارائه مدلی برای ارزیابی گزارشگری ریسک شرکتی در ایران است.   روش: در راستای اهداف پژوهش، ابتدا با بررسی مبانی نظری و پیشینه پژوهش و انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته با خبرگان، ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های حاکم بر گزارشگری ریسک شرکتی استخراج و با استفاده از تکنیک دلفی فازی مورد اجماع و غربالگری قرار گرفت ؛ سپس با به کارگیری رویکرد ترکیبی دیمتل و فرایند تحلیل شبکه ای (دنپ)، روابط بین معیارها مشخص و اولویت بندی و وزن دهی آن ها صورت پذیرفت.   یافته ها : نتایج پژوهش حاکی از اجماع خبرگان بر پذیرش تمام شاخص ها در مرحله دلفی فازی است. بر اساس دیدگاه خبرگان، بعد کیفیت افشای ریسک اهمیت بیشتری نسبت به ابعاد ساختار متن و کمیت افشای ریسک دارد و شاخص های پوشش، چشم انداز و اندازه اثر اقتصادی افشای ریسک، بیشترین وزن را به خود اختصاص داده اند.   نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان می دهند گزارش ریسک های اصلی شرکت، نحوه مدیریت این ریسک ها و کمی کردن اثرات آنها، در درجه بالاتری از اهمیت قرار دارند. با توجه به اثرگذاری بعد کیفیت و اثرپذیری ابعاد ساختار متن و کمیت افشای ریسک، توجه به بهبود کیفیت افشای ریسک می تواند ساختار متن و کمیت افشای ریسک را نیز بهبود بخشد. نتایج این پژوهش می تواند در ارزیابی، مقایسه و رتبه بندی گزارش های ریسک شرکت ها و تدوین ضوابط و رهنمودهای افشای اطلاعات ریسک توسط نهادهای نظارتی، افشای مناسب تر اطلاعات ریسک توسط شرکت ها و افزایش آگاهی ذینفعان از وضعیت ریسک شرکت و بهبود تصمیم گیری آنها مؤثر باشد.

هدف : افشای اطلاعات و به خصوص اطلاعات مربوط به ریسک های شرکت، اطلاعات مفیدی را درخصوص ریسک های ذاتی در اختیار سرمایه گذاران قرار می دهد و چنانچه این افشای اطلاعات، محتوای اطلاعاتی داشته باشد، به افزایش درک سرمایه گذاران، واکنش آنها و تغییرات قیمت سهام منجر می شود. هدف این پژوهش، بررسی واکنش بازار نسبت به افشای ریسک کل و اجزای آن شامل ریسک مالی، عملیاتی و استراتژیک است. روش : در این پژوهش برای اندازه گیری افشای ریسک کل و عوامل آن، از روش مبتنی بر تجزیه وتحلیل متن و برای بررسی واکنش بازار از قدر مطلق بازده غیرعادی انباشته سهام حول تاریخ انتشار گزارش فعالیت هیئت مدیره استفاده شده است. در بازه زمانی 1389 تا 1397 از بین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تعداد 655 سال-شرکت به عنوان نمونه انتخاب شد. برای آزمون فرضیه های پژوهش، از رگرسیون چندگانه استفاده شده است. نتایج : یافته های پژوهش نشان دهنده این است که افشای ریسک کل و انواع افشای ریسک شامل ریسک مالی، عملیاتی و استراتژیک بر قدر مطلق بازده غیرعادی انباشته سهام، تأثیر مثبت و معناداری دارد. به عبارتی، افشای عوامل ریسک محتوای اطلاعاتی دارد و بازار نسبت به افشای آنها در گزارش هیئت مدیره واکنش نشان می دهد.

محافظه کاری حسابداری و افشای ریسک، دو سیاست اطلاعاتی هستند که مدیران می توانند برای انتقال عدم قطعیت های تجاری به استفاده کنندگان برون سازمانی استفاده کنند. انتظار می رود مدیران با در نظر گرفتن هزینه و منفعت این دو استراتژی گزارشگری، بین رویه شناسایی و افشای کیفی اطلاعات ریسک هماهنگی یا تبادل ایجاد کنند. پژوهش حاضر به بررسی ارتباط بین محافظه کاری شرطی حسابداری و افشای ریسک و همچنین، تأثیر تأمین مالی ازطریق بدهی و بیش اطمینانی مدیران بر انتخاب بین این دو سیاست اطلاعاتی توسط مدیران با استفاده از مدل رگرسیون چندگانه و بر مبنای نمونه 870 سال - شرکت در دوره زمانی 1390 تا 1399 می پردازد. وجود رابطه مثبت و معنادار بین محافظه کاری شرطی و افشای ریسک نشان می دهد مدیران از محافظه کاری شرطی و افشای ریسک به عنوان دو سیاست اطلاعاتی مکمل در جهت کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه های نمایندگی استفاده می کنند. همچنین، مدیران با اعمال محافظه کاری شرطی بیشتر، سطح افشای ریسک را بهبود می بخشند تا در تناسب با سطح عدم اطمینان درک شده توسط استفاده کنندگان، یکنواختی بین اطلاعات کمی و کیفی حفظ شود. نیاز به تأمین مالی ازطریق بدهی دارای تأثیر منفی و معنادار و ویژگی بیش اطمینانی مدیران فاقد تأثیر معنادار بر ارتباط بین سطح محافظه کاری شرطی و سطح افشای ریسک شرکت ها است. شرکت های با نیاز بالاتر به تأمین مالی ازطریق بدهی، از محافظه کاری شرطی بالاتری نسبت به افشای ریسک به منظور کاهش هزینه بدهی استفاده می کنند. نتایج نشان می دهند هزینه ها و منافع نسبی گزارشگری محافظه کارانه و افشای ریسک بر سیاست های گزارشگری مالی درباره ریسک ها و عدم قطعیت ها اثرگذارند.    

هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین ویژگی های کمیته حسابرسی و افشای ریسک شرکت هاست. با استفاده از روش تحلیل محتوی دستی شاخص افشای ریسک محاسبه شده است. در این روش ریسک های افشا شده در گزارش های مالی شرکت ها در سامانه کدال مورد بررسی قرار گرفته و در قالب 5 طبقه عمده ریسک های مالی، عملیاتی، قوانین و مقررات، استراتژیک، و سایر ریسک ها مانند فرهنگی اجتماعی و زیست محیطی  طبقه بندی شده اند. همچنین برای ویژگی های کمیته حسابرسی از متغیرهای میزان استقلال اعضا کمیته حسابرسی، میزان تخصص اعضا کمیته حسابرسی و اندازه کمیته حسابرسی استفاده شده است. نمونه پژوهش شامل 68 شرکت برای بازه زمانی1392 تا 1398 است. روش پژوهش کمی و تحلیل نتایج با استفاده از نرم افزارهای تحلیل آماری ایویوز 10و استاتا12 انجام شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در میان ویژگی های کمیته حسابرسی تنها اندازه کمیته حسابرسی رابطه معنادار و مستقیمی با میزان افشا ریسک شرکت ها داشته است.این نتیجه همسو با تئوری وابستگی به منابع است. یعنی افزایش تعداد اعضای کمیته حسابرسی سبب افزایش تعداد افراد متخصص و باتجربه در شرکت شده، و ازطریق خدمات مشاوره ای مرتبط بیشتر به هیات مدیره، افشای ریسک را نیز افزایش می دهد. علاوه بر آن، در میان ویژگی های کمیته هیات مدیره نیز تخصص مالی هیات مدیره رابطه معناداری با افشای ریسک دارد یعنی با افزایش میزان تخصص مالی اعضای هیات مدیره افشای ریسک نیز افزایش یافته است.

امروزه مقوله حسابرسی به عنوان زیربنای سامانه های مالی و اعتباری مقبولیت گسترده ای یافته است. به گونه ای که اعتباردهندگان و دارندگان منابع مالی خود، به یک اعتماد و اطمینان خاطر اولیه دست یابند. هدف این پژوهش نیز بررسی بررسی تأثیر قابلیت مقایسه صورت های مالی بر رابطه افشای ریسک و بندهای حسابرسی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. روش نمونه گیری سیتماتیک تعداد 95 شرکت در طی سال های 1390 تا 1399 بررسی شدند. نتایج تحقیق نشان داد که افشای ریسک بر بندهای حسابرسی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر معناداری دارد. به علاوه قابلیت مقایسه صورت های مالی رابطه بین افشای ریسک و بندهای حسابرسی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را به طور معناداری تعدیل می کند.

هدف: نظریه های نمایندگی و علامت دهی از مهم ترین محرک های مدیریت برای افشای ریسک است. با توجه به تاثیر حسابرسی بر کاهش تضاد نمایندگی، پژوهش حاضر به مطالعه رابطه افشای ریسک با بندهای گزارش حسابرسی می پردازد.روش: داده های 169 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1392 تا 1399 با استفاده از رگرسیون لجستیک و رگرسیون پواسون مورد مطالعه قرار گرفت. برای محاسبه سطح افشای ریسک از دو سنجه لگاریتم طبیعی تعداد جملات و تعداد بندهای مربوط از طریق روش تحلیل محتوای یادداشت های توضیحی صورت های مالی، گزارش تفسیری مدیریت و گزارش فعالیت هیئت مدیره استفاده شد.یافته ها: یافته ها نشان می دهد با افزایش سطح افشای ریسک در گزارش های مالی، احتمال صدور گزارش غیرمقبول حسابرسی کاهش می یابد. متناسب با این امر، بین افزایش سطح افشای ریسک و تعداد بندهای گزارش حسابرسی رابطه منفی و معنی دار وجود دارد. بررسی سطح افشای ریسک و نوع بندهای گزارش حسابرسی نشان می دهد با افزایش سطح افشا بر اساس سنجه تعداد بند، احتمال صدور گزارش حسابرس حاوی بندهای عدم کفایت ذخایر مالیاتی، عدم وصول مطالبات، تاییدیه های حسابرسی و بند فقدان اسناد و مدارک کاهش می یابد. استفاده از سنجه تعداد جملات در بررسی این رابطه نشان می دهد افزایش سطح افشا، منجر به کاهش احتمال صدور گزارش حسابرس حاوی بند فقدان اسناد و مدارک خواهد شد.دانش افزایی: اثر افشای ریسک بر گزارش حسابرسی پیش از این بررسی نشده است. یافته های پژوهش ضمن تاکید بر اهمیت گزارش افشای ریسک، ضرورت تصویب دستورالعمل گزارش گری افشای ریسک را جهت بهبود تصمیم گیری استفاده کنندگان روشن می سازد.

ریسک و ابهام به عنوان دو جنبه متمایز عدم اطمینان محیطی از مهم ترین عوامل مؤثر بر تصمیمات افشای یک شرکت هستند. در ادبیات نظری و پژوهشی به افشای ریسک به عنوان یکی از مهم ترین اجزای افشای تفسیری در گزارش های مالی شرکت ها و واکنش منطقی مدیران در پاسخ به عدم اطمینان توجه شده است؛ با وجود این، سازوکار تصمیمات افشای ریسک در شرایط ریسک و ابهام و با توجه به تعادل منافع و هزینه های نمایندگی موضوعی است که در ادبیات پژوهشی افشای ریسک بی پاسخ مانده است. این پژوهش رابطه بین افشای ریسک و عدم اطمینان محیطی در سطح شرکت را بر مبنای دو معیار استراتژی کسب وکار و هوشیاری شرکت بررسی می کند. فرضیه های پژوهش با استفاده از مدل رگرسیون چندگانه در قلمرو شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و در بازه زمانی 1395 تا 1400 آزمون شده اند. افشای ریسک با استفاده از تحلیل محتوای گزارش های مالی سالانه اندازه گیری شده است. یافته های پژوهش نشان می دهند شرکت هایی با استراتژی کاوشگرانه افشای ریسک بالاتری نسبت به شرکت های با استراتژی تدافعی به منظور کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و مزایای نمایندگی آن ارائه می دهند. همچنین، شرکت های هوشیار، با پایش مستمر محیط فعالیت، ابهام در هر دوره را کاهش می دهند و به دلیل درک بالاتر نسبت به ریسک های در معرض افشای ریسک بیشتری را ارائه می کنند. یافته های پژوهش نشان می دهند رویکردهای استراتژیک شرکت با تأثیر بر سطح ریسک ها و ابهام های محیطی، فراتر از ویژگی های عملیاتی و رقابتی آنها بوده اند و بر تصمیمات افشای داوطلبانه ریسک اثرگذار هستند؛ درنتیجه، این پژوهش بر اهمیتِ گنجاندن ابعاد ریسک و ابهام محیطی در تفسیر و تجزیه و تحلیل افشای اطلاعات ریسک تأکید می کند. 

با توجه به اهمیت دو جزء حیاتی افشای ریسک و استراتژی های تجاری در دنیای پیچیده و متغیر کسب وکار امروزی، پژوهش حاضر درصدد است تأثیر استراتژی کسب وکار بر افشای ریسک را بررسی کند. برای نیل به هدف پژوهش، از اطلاعات مالی 158 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی ابتدای سال 1391 تا پایان سال 1400 و برای آزمون فرضیه پژوهش از روش رگرسیون چندمتغیره و داده های ترکیبی استفاده شد. یافته ها نشان داد شرکت هایی که استراتژی آینده نگر (تدافعی) اتخاذ می کنند، به طور معناداری تمایل بیشتری (کمتری) برای افشای ریسک دارند. این نتایج در سطح تمامی شرکت های نمونه پژوهش نیز یکسان است. طبق تئوری سازمانی شرکت های با استراتژی آینده نگر، در افشای داوطلبانه بیشتری شرکت می کنند، زیرا آن ها انگیزه بیشتری برای کاهش عدم تقارن اطلاعات دارند و بیشتر به تامین مالی خارجی متکی هستند. اما تأثیرگذاری معکوس استراتژی تجاری تدافعی در شرکت ها بر افشای ریسک ممکن است به دلیل تمایل شرکت ها به حفظ اطلاعات رقابتی و جلوگیری از افشای اطلاعات حساس و استراتژیک خود به رقبا باشد تا مزیت رقابتی خود را حفظ کنند. نتایج این پژوهش می تواند به تحلیلگران و سرمایه گذاران کمک کنند تا درک بهتری از رفتار شرکت ها در مورد افشای ریسک داشته باشند و اینکه چگونه این رفتار ممکن است با استراتژی های آن ها همخوانی داشته باشد.