حکومت تملیکیه

نائینی به عنوان فقیه نامداری که در عرصه سیاست وارد شد، اولین فقیهی است که به صورت رسمی به تألیف کتاب در تبیین مردم سالاری مورد پذیرش دین و پایه های حکومت مورد تأیید دین پرداخت. نائینی حکومت را به دو نوع تملیکیه و ولایتیه تقسیم می کند که دارای ویژگی های متضادی هستند. نائینی جوهر مردم سالاری را حاکمیت اراده مردم می داند که در حکومت ولایتیه متبلور است و حکومت ولایتیه ای که بر طبق معیارهای اسلامی است تبدیل به حکومت اسلامی مطلوب نائینی می شود که خود پایه هایی دارد: مساوات، آزادی، شورا، حاکمیت اکثریت، تفکیک قوا.