اعلامیه جهانی

پژوهش حاضر با عنوان بررسی تابعیت و موارد بی تابعیتی از دیدگاه اعلامیه جهانی حقوق بشر می باشد. چرا که در تعریف تابعیت بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد و هرکسی تابعیت را از منظری نگاه کرده و این موضوع باعث شده است تا تعریف دقیق و کاملی برای تابعیت نداشته باشیم و از طرفی در اسناد بین المللی نیز تعریفی برای تابعیت وجود ندارد. اعلامیه جهانی حقوق بشر یک سند بین المللی حاوی مسائل مبنایی حقوق بشر بوده که بسیاری از کشورها خود را ملزم به رعایت آن دانسته اند. البته اجرای برخی از مواد این اعلامیه در کشورها با استثناء هایی روبرو شده است. از مواد مهم این اعلامیه بحث تابعیت و پناهندگی بوده که البته بیشتر در حقوق بین الملل خصوصی از آن بحث می شود. در این راستا پژوهش پیش رو به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی مسئله بی تابعیتی از دیدگاه اعلامیه جهانی حقوق بشر می پردازد و آن را مورد ارزیابی قرار می دهد.

علامیه جهانی حقوق بشر که در دهم دسامبر 1948م با چهل و هشت رأی موافق و هشت رأی ممتنع به تصویب رسید از همان ابتدای شکل گیریِ مقدمات آن، مناقشات مهمی را برانگیخت و تفاوت های بنیادی فراوانی را در ارزش ها و فرهنگ های ملل آشکار ساخت. این مناقشات و تفاوت ها، سرانجام در دو قلمروی «بین تمدنی» و «درون تمدنی»، و سه عرصة «فلسفی»، «تاریخی» و «عملی» آرایش یافت. یکی از پایدارترین مسائل این بود که حقوق بشر را باید بر چه مبنایی اعلام کرد. تاریخچه اعلامیه مشخص می کند که مسائل مورد بحث در آن دوران و دیدگاه هایی که الهام بخش روایت نهایی «اعلامیة حقوق بشر» بودند، در اساس، به یک منظومة فلسفی غربی مربوط می شدند. سنّت های فلسفی و حقوقی غیر غربی که شاید می توانستند خواسته های آرمانی متفاوت یا تکمیلی حقوق بشر را مطرح سازند به ندرت در مذاکرات و مشورت ها مدنظر قرار گرفتند. حتی آن بخش از اعضای کمیسیون حقوق بشر که نمایندگی کشورهای غیر غربی را بر عهده داشتند، در اغلب موارد، خود در غرب یا در مؤسساتی درس خوانده بودند که نمایندگان قدرت ها و اندیشه های غربی در کشورشان بودند. بنابراین اگرچه گهگاه به سنّت های غیر غربی مانند آیین کنفسیوس یا اسلام ارجاعاتی می شد، اما ارجاع به سنّت های غربی بر نظرخواهی هایی که به تدوین نهایی «اعلامیه جهانی» انجامیدند، سخت مسلط بود.