گفت‌وگوی ادیان

طرح مباحثی چون گفت‌وگوی ادیان، مسبوق به سابقه است؛ امّا زمان طرح دوبارة این موضوع، حکایت از نیازمندی‌های جدید برای بشر، بررسی و تفکر مجدد در مورد آن را ضرور ساخته است. واقعیت این است که ماحصل تکاپوهای بشری در دهة 1990 در قالب «گفت‌وگو» صورتی خاص یافت و با افول جذابیت‌های ایدئولوژی‌های پرمدعای مادی و تزلزل مطلق‌انگاری علم و عقلانیت، گرایش به دین در عصر جهانی شدن افزایش یافت. از این روی این پرسش مطرح می‌شود که در فضای محیطی متأثر از فرایند جهانی شدن، گفت‌وگوی ادیان دارای چه نقش و جایگاهی در روابط متقابل انسان‌ها و مجتمع‌های انسانی نظیر دولت ـ ملت‌ها است. در این مقاله سعی شده است با تمرکز بر رشد جریان‌های ضد سکولار و گرایش به درکی نو از فرهنگ در سطح بین‌الملل، جایگاه گفت‌وگوی ادیان در فضای موسوم به جهانی شدن تبیین گردد.

پژوهش حاضر در راستای اخذ شیوههای مقبول گفتوگو از قرآن، سیره نبوی و ائمه معصومین (ع) در گفتوگوی مؤثر و سازنده با پیروان سایر ادیان و رسیدن به یک همزیستی مسالمتآمیز با آنهاست.در این پژوهش روش قرآن در تعامل دینی در دو بخش روش گفتوگو و تعامل با پیروان سایر ادیان مطرح میشود که گفتوگو بر محور مشترکات، مجادله احسن، رعایت عدالت، احترام به پیمانها و قراردادها، احسان و تألیف قلوب از جمله این روشهاست. سپس شیوههای گفتوگو در سیره نبوی و ائمه معصومین (ع) در مواجهه با پیروان سایر ادیان بررسی میشود. پیامبر اکرم (ص) گفتوگو، بحث، مناظره، نامه و پیمانهای بسیاری با غیر مسلمانان داشت و اهتمام آن بزرگوار به رابطه دوستانه و مسالمتآمیز با دیگر ادیان نشان میدهد که آن حضرت همواره از جنگ، خونریزی و منازعههای بیمورد گریزان بوده و منطق گفتوگو را بر هر امر دیگری مقدم میدانست. سیره ائمه اطهار (ع) نیز بر منطق گفتوگو مبتنی بود. گفتوگو با پیروان ادیان و مذاهب گوناگون، داشتن سعهصدر و تحمل شنیدن دیدگاههای مخالف و احترام به حقوق اقلیتها از ویژگیهای بارز امامان معصوم (ع) بود. همچنین موارد بسیار زیاد گفتوگو و مناظره با رهبران دیگر ادیان بهترین دلیل بر اهمیت و جایگاه گفتوگو در سیره ایشان است.