مطالب مرتبط با کلیدواژه

حاشیه نشینی


۱.

توزیع جغرافیایی مسکن گروه های کم درآمد شهری و رابطه آن با اعتیاد: با تاکید بر شهر بابل "

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران سال اول تابستان ۱۳۸۵ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: فقر اعتیاد شهر مسکن بابل حاشیه نشینی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی مسایل اجتماعی و انحرافات
تعداد بازدید : ۱۵۸۲
"این بررسی کوششی در جهت ارزیابی رابطه توزیع جغرافیایی مسکن گروه های کم درآمد و فراوانی اعتیاد در مناطق مختلف شهر بابل است. در این پژوهش، 73 حوزه آماری شهر بابل بر اساس دو شاخص درصد اعتیاد و درصد خانوارهای چهار نفره و بیشتر ساکن در یک اتاق مورد بررسی قرار گرفته و با نرم افزار GIS نقشه های آن ترسیم گردیده است. نویسنده در این مقاله با بررسی درصد خانوارهای چهار نفره و بیشتر ساکن در یک اتاق و تراکم معتادان نشان می دهد که در مناطق جنوب و حاشیه شهر درصد بیشتری از مساکن نامناسب و اعتیاد وجود دارد. همچنین با استفاده از آنالیز رگرسیون و فرضیه HO رابطه مثبت معنادار میان دو متغیر افزایش مسکن نامناسب و فراوانی اعتیاد تایید می شود. نتایج تحقیق نشان می دهد در مناطقی که درصد خانوارهای چهارنفره و بیشتر ساکن در یک اتاق افزایش می یابد، درصد اعتیاد آن منطقه نیز رو به فزونی می گذارد. به عبارت دیگر، با تراکم جغرافیایی فقر مسکن، میزان اعتیاد، در جنوب و حاشیه شهر بابل افزایش می یابد. "
۲.

بررسی انسان شناختی محله آلونک نشین علی آباد مهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران سال دوم زمستان ۱۳۸۷ شماره ۲ (پیاپی ۴)

کلیدواژه‌ها: تهران قومیت فقر شهری حاشیه نشینی آذری ها آلونک نشینی انسان شناسی شهری توسعه شهری جزیره فقر جماعت های شهری طرد اجتماعی کردها لرها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹۶
"رشد شتاب زده شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه، هم چون سایر دگرگونی های اجتماعی - فرهنگی در این کشورها، تا حد زیادی، از تاثیرپذیری قالب های سنتی از قالب های مدرن بوده است که خود سبب تعارض ها و ناهم خوانی هایی نیز شده است و از جمله نتایج ناخوشایند آن می توان به شکل گیری جمعیت های حاشیه نشین، یا آن چه امروز بیشتر اسکان غیررسمی می نامند، اشاره کرد. محله ای که این پژوهش در آن صورت گرفته است، محله ای آلونک نشین واقع در منطقه 4 شهرداری تهران است که عمری در حدود 20 تا 25 سال داشته و حدود 40 خانوار در آن ساکن اند. این محله به دلیل احداث بزرگراه نیاوران (شهید صیاد شیرازی) به دو قسمت شده و بخش بزرگی از آن از بین رفته است. ولی قسمت باقی مانده کماکان به حیات اجتماعی و شهری خود ادامه می دهد. چندین قومیت در این محله ساکن هستند (آذری ها، لرها، کردها) و مطالعه مردم نگارانه نشان دهنده تاثیرگذاری این قومیت ها بر توزیع فضایی و جایگزینی ها است. مطالعه حاضر، با استفاده از روش های پژوهش کیفی مبتنی بر مشاهده مستقیم و مشارکت و مصاحبه عمیق به شکل مردم نگاری انجام شده است و در پی بررسی کامل محله موردنظر با رویکردی کل گرا و نگرشی از درون بوده است. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند از یک سو، در کوتاه مدت و میان مدت برای سیاست گذاری های شهری و سامان دهی محله های مشابه به کار رود و از سوی دیگر در دراز مدت، در مورد محلات شهری با ساختار خاص کاربرد داشته باشد. "
۳.

بررسی تاثیر متقابل فرایند افزایش جمعیت و شهرنشینی در ایران (از 1335 تا 1375)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصل نامه جمعیت ۱۳۸۲ شماره ۴۵ و ۴۶

کلیدواژه‌ها: حاشیه نشینی شهر نشینی مهاجرات روستا - شهری کلان شهر تاثیر متقابل فرایند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰۵ تعداد دانلود : ۱۹۹۳
این مقاله با هدف شناخت تعامل واقعی بین جمعیت و شهرنشینی در ایران در طی سالهای 1335 تا 1375 به بررسی آن پرداخته است. ایران در طی بیش از چهاردهه گذشته با دو پدیده مرتبط بهم یعنی رشد جمعیت و شهرنشینی مواجه بوده است. شهرنشینی فزاینده ایران در طی دهه های اخیر در ارتباط مستقیم با جمعیت می باشد و از سوی دیگر پدیده شهر نشینی خود تحولاتی را در ساخت جمعیت از نظر فعالیت ساخت سنی و جنسی بوجود می آورد.....
۴.

پیدایش، تکامل فیزیکی و وضعیّت اجتماعی ـ اقتصادی حاشیه نشینی (مطالعة موردی: محلّة عین 2 اهواز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیایی ۱۳۸۳ شماره ۵۰

کلیدواژه‌ها: مهاجرت حاشیه نشینی توسعة فضایی نظریّة قطب رشد کاربری ارضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵۴ تعداد دانلود : ۱۳۵۸
در مطالعة حاضر، ا‌‌‌‌‌‌‌بتدا بررسی تطبیقی از سیاست‎های فرا‌ملّی و ملّی، فرا‌یند توسعة فضایی محلّة حاشیه‌نشین عین 2 اهواز انجام و سپس الگوی توسعة فیزیکی منطقه در دورة زمانی 75ـ 1335 و همچنین وضع موجود کاربری ارا‌‌‌ ‌ضی این محلّه بررسی گردید. نتایج حاصله نشان می‌دهد که اتّخاذ سیاست‎های مبتنی بر رشد اقتصادی دهه‎های 60 ـ 1950 در ایران و به تبع آن جنگ تحمیلی، اثرات مستقیم و تأثیرگذاری بر روند پیدایش و توسعة حاشیه‎نشینی در اهواز نهاده است. از سوی دیگر، اثرات شکل‌گیری هسته (هسته‌های) اوّلیّه بر ا لگوی گسترش بعدی مشخص گردید. در بررسی نحوة استفاده از اراضی نیز کلیّه کاربری‎ها کمبود محسوسی را نسبت به شاخص‎های استاندارد نشان داده‎اند.
۵.

(پیشگیری از جرم) نقش اقدامات در پیش گیری از جرایم در مناطق حاشیه نشین بومهن

نویسنده:
منبع: مطالعات مدیریت انتظامی ۱۳۸۷ بهار شماره ۱

کلیدواژه‌ها: حاشیه نشینی مهاجرپذیری اقدامات انتظامی کاهش جرم پیشگیری ازجرم برخورد قضایی امکانات و تجهیزات پلیس مناطق حاشیه نشین شهر بومهن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴۴
هدف پژوهش بررسی نقش اقدامات انتظامی در پیش گیری و کاهش میزان وقوع جرایم در مناطق حاشیه نشین شهر بومهن انجام یافته است. روش تحقیق پیمایشی است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بوده است؛ برای روایی پرسشنامه از روایی صوری (نظر استاتید متعدد، صاحب نظران و کارشناسان) استفاده گردید و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ پایایی آن سنجیده شد(a=0.9057). جامعه آماری کلیه ساکنین بالغ درمناطق حاشیه نشین شهر بومهن است که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و نمونه گیری خوشه ای 173 نفر انتخاب شدند. برای تجزیه تحلیل استنباطی داده ها از آزمون t و فریدمن استفاده گردید. رابطه معناداری میان کیفیت اقدامات پلیس، کیفیت امکانات و تجهیزات پلیس و نحوه به کارگیری آن ها، نحوه برخورد قضایی با مجرمین و پیش گیری و کاهش بر اساس نتایج به دست آمده نزدیکی شهر بومهن با تهران بزرگ با شیوع انواع خاصی از جرایم در مناطق حاشیه نشین بومهن رابطه معناداری را نشان می دهد.
۶.

اثر حاشیه نشینی بر وقوع جرایم اجتماعی شهرستان کرمانشاه در سال 1386(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات مدیریت انتظامی ۱۳۸۸ بهار شماره ۱

کلیدواژه‌ها: قاچاق حاشیه نشینی سرقت جرایم اجتماعی سلاح و مهمات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی مدیریت مدیریت دولتی
  2. حوزه‌های تخصصی مدیریت مدیریت دولتی مدیریت گمرکی
تعداد بازدید : ۲۸۴۱
این تحقیق، به بررسی اثر حاشیه نشینی، بر وقوع جرایم اجتماعی شهرستان کرمانشاه در سال 1386 که با مشکلات عدیده اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، از قبیل: نرخ بیکاری 23 درصدی، تورم، تعصبات قومی، وجود مرز مشترک 346 کیلومتر استان با کشور عراق همراه است، می پردازد. سوال اصلی این است که «آیا حاشیه نشینی بر وقوع جرایم اجتماعی در شهرستان کرمانشاه درسال 1386 تاثیر دارد؟». هدف کلی این تحقیق، بررسی و شناسایی میزان تاثیر حاشیه نشینی، بر وقوع جرایم اجتماعی (سرقت، حمل و نگهداشتن سلاح و مهمات غیرمجاز، مصرف مشروبات الکلی و ...) در شهرستان کرمانشاه در سال 1386 می باشد. پژوهش، به صورت توصیفی پیمایشی و جامعه آماری 71 نفر، از کارشناسان انتظامی استان و کلیه روسای کلانتری ها و روسای تجسس و فرماندهان پاسگاه های انتظامی شهرستان کرمانشاه، به صورت تمام شماری می باشد. پرسشنامه تحقیق نیز ضمن مصاحبه با کارشناسان انتظامی حاضر به خدمت و بازنشسته، صاحب نظران دانشکده های تخصصی دانشگاه علوم انتظامی و هماهنگی با اساتید محترم راهنما و مشاور تنظیم و ضمن برخورداری مورد از ضریب آلفای کرونباخ (a=0.9054) همراه با استخراج آمار جرایم، به عنوان ابزارهای جمع آوری اطلاعات، مورد استفاده قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل داده های حاصله از طریق نرم افزار SPSS با روش t یک نمونه ای انجام گرفته است. نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل یافته ها، حاکی از این است که حاشیه نشینی بر وقوع جرایم اجتماعی، که برابر 4.320 با سطح معناداری 0.000 و مقایسه آن با مقدار خطای مجاز 0.05 اثر خیلی زیادی دارد.
۷.

بررسی تطبیقی تفاوت فرهنگ حاشیه نشین و غیرحاشیه نشین و عوامل موثر بر آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: انجمن جمعیت شناسی ایران ۱۳۸۷ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: جوانان فرهنگ شیراز شهرنشینی حاشیه نشینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵۵
بعد از جنگ جهانی دوم، یکی از مهم ترین معضلات کشورهای در حال توسعه رشد شتابان و ناهمگون شهرنشینی است. این مساله، برآیند مهاجرت های مداوم داخلی، یعنی روستا به شهر است که یکی از بازتاب های آن، رشد حاشیه نشینی است. حاشیه نشینان، اگرچه در پیرامون شهر زندگی می کنند و از اقتصاد شهر زندگی می گذرانند ولی جذب اقتصاد و فرهنگ شهری نشده اند. این پژوهش عوامل اقتصادی - اجتماعی موثر بر تفاوت فرهنگ حاشینه نشین و غیرحاشیه نشین را در میان جوانان 18 تا 30 ساله منطقه حاشیه نشین و غیرحاشیه نشین شهر شیراز مورد بررسی قرار داده است. نظریه های مورد استفاده ترکیبی از نظریه اسکارلوئیز، پارک و برگس، راجرز و کلود گرون است. نحوه همسرگزینی، خانواده گرایی، مردسالاری و دین محوری چهار شاخص فرهنگی هستند که تفاوت های آنان به عنوان تفاوت های فرهنگی بین حاشیه نشینان و غیرحاشیه نشینان مورد بررسی قرار گرفته است. روش پژوهش، پیمایش براساس طرح مقطعی است و اطلاعات موردنیاز به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، از بین 405 نفر از جوانان شهر شیراز جمع آوری شده است. نتایج تحلیل رگرسیونی چند متغیره نشان می دهد که متغیرهای شغل مادر، شغل پدر، استفاده از رسانه، تحصیلات فرد، درآمد و بعد خانوار برای گروه حاشیه نشین و متغیرهای استفاده از رسانه، شغل پدر، بعد خانوار و تحصیلات فرد برای کل نمونه، مهم ترین متغیرهایی هستند که تغییرات فرهنگ را در این پژوهش تبیین می کنند. این متغیرها برای گروه غیرحاشیه نشین 70 درصد، برای گروه حاشیه نشین 61 درصد و برای کل نمونه 78 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کرده اند.
۸.

پدیده حاشیه نشینی و پیامدهای اجتماعی، فرهنگی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشی دانشگاه اصفهان ۱۳۸۳ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: فقر بیکاری جرم مشارکت اجتماعی نابرابری اجتماعی حاشیه نشینی تنوع فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹۷۸ تعداد دانلود : ۵۸۸۱
"توسعه شهرنشینی و پیدایش مناطق کلان شهری در کشورهای جهان سوم با توسعه شهرنشینی در کشورهای جهان صنعتی غرب که از فردای انقلاب صنعتی در کشورهای مذکور آغاز گردید بسیار متفاوت است. هجوم سیل آسای روستاییان به شهرها به ویژه شهرهای بزرگ در کشورهای در حال توسعه را باید در از هم پاشیده شدن نظام های سنتی تولید روستایی از یک سو و وجود فرصت های شغلی مناسب از سوی دیگر جستجو کرد. مهاجران به محله های مهاجرنشینی هجوم می برند که در حاشیه شهرها مانند قارچ رشد می کنند و آنان در جایی که «حاشیه گندابی» یا «آپاندیس نواحی شهری» نامیده می شود سکنی می گزینند. بسیاری از آنها در شرایطی زندگی می کنند که از کمترین امکانات اولیه نیز بی بهره اند. همزمان با افزایش مکانهای آلونک نشین، شاهد گسترش بی رویه نابرابری های اجتماعی، فقر، بیکاری، بزهکاری، تفاوتهای فرهنگی و بیسوادی هستیم. حلبی آبادها نتیجه کاربری ارضی نابرابر بین بخش های مختلف شهری است که به صورت های مختلف زمین ها را در خارج از محدوده ها در اشغال خود دارند. حلبی ابادها بدون امکانات بازافرینی، از لحاظ اشتغال و دیگر منابع می توانند حتی ریشه در مناطق روستایی داشته باشند. بیشترین امید آنها به کار در شهر می باشد. در راستای این بررسی، میتوان متغیرها و عوامل زیادی را برشمرد که هر یک بنوعی بر چگونگی زیست شهری تاثیرگذار هستند. مناطق حاشیه نشین ارزنان و دارک اصفهان از جمله پدیده هایی است که تاثیرات منفی بسیاری را بر شهر اصفهان، محیط زیست و امور سیاسی و اقتصادی بر جای می گذارد. شرایط فیزیکی - کالبدی این زاغه ها عبارت است از تراکم بالای جمعیت، فقدان تسهیلات مناسب زندگی، کمبود خدمات اولیه زیربنایی، محیط زیست الوده و غیربهداشتی. همچنین در این محل ها درصد بالایی از بیسوادی، بیکاری، جنایت و ناهنجاری های روانی مشاهده می گردد. مقاله حاضر با تاکید بر زمینه های شکل گیری مسایل اجتماعی در شهر، بر انست تا حاشیه نشینی و آثار اجتماعی و فرهنگی بر ان را مورد مطالعه قرار دهد."
۹.

حاشیه نشینی و امنیت شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا (انجمن جغرافیایی ایران) سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۸۶ شماره ۱۴ و ۱۵

کلیدواژه‌ها: مدیریت شهری حاشیه نشینی امنیت اجتماعی امنیت شهری حوزه کلانشهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳۴ تعداد دانلود : ۲۹۴۰
امروزه گسترش بی رویه حاشیه نشینی یکی از مشکلات عمده و اساسی در امر مدیریت شهری است که نمی توان نسبت به آن بی تفاوت بود. از آنجا که حاشیه بر متن تاثیر مستقیم دارد، اتفاقات سالهای اخیر نشان داده است، افرادی که در حاشیه کلانشهرها سکونت دارند و در بیشتر موارد از شهرهای کوچکتر و حتی کشورهای همسایه مهاجرت نموده اند، با ورود به کلانشهرها، با معضلاتی مانند بیکاری، مشکلات اجتماعی، فرهنگی و ... روبرو می گردند. از سوی دیگر، حاشیه نشینی معضلی است که چاره جوئی برای حل و تعدیل جدی و فوری آن باید در دستور کار مدیران و کارشناسان شهری قرار گیرد، زیرا مشکلاتی از این گونه، متن شهر را نیز تحت تاثیر قرار داده و میزان رشد و پیشرفت آن را تا حد قابل توجهی کاهش می دهد.
۱۰.

حاشیه نشینی و فضای شهری: بازتولید اجتماع غریبه ها، مطالعه موردی محلهی عرب های ملک شهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: بررسی مسائل اجتماعی ایران سال اول پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: اصفهان حاشیه نشینی فضای شهری وضعیت غریبگی محله عرب های ملک شهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۶ تعداد دانلود : ۱۰۰۶
هدف اصلی تحقیق تحلیل «وضعیت غریبگی» حاشیه نشینان نسبت به اجتماع بزرگتر یعنی ساکنین شهر اصفهان و اهالی محلات مجاور و نیز نسبت به یکدیگر بوده است. بر اساس یافته ها پایین بودن سطح اعتماد اجتماعی در محل، ناامن دیدن محل و پایین بودن سطح روابط اجتماعی نزدیک و صمیمی، چندپارگی بافت اجتماعی محلهی عرب ها را نشان می دهد. نگرش های منفی اهالی محلات مجاور به محلهی عرب ها از یک سو و فقدان روابط اجتماعی با افراد صاحب پایگاه اجتماعی بالا و قوی بودن هویت قومی در ساکنین از سوی دیگر، نشان دهندهی جداافتادگی جامعه شناختی و نه صرفاً مکانی و فضایی اهالی محله عرب ها از فرآیندها و محیط شهری است.
۱۱.

جهان چهارم ایرانی- سیمای «زیست حاشیه ای» و«مسائل شهری» در همدان و برخی راه چاره ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: بررسی مسائل اجتماعی ایران سال اول پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: همدان مهاجرت حاشیه نشینی مسائل شهری زیست حاشیه ایی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی جامعه شناسی شهری
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی مسایل اجتماعی و انحرافات
تعداد بازدید : ۱۵۸۶ تعداد دانلود : ۱۰۰۰
طی دهه های گذشته استان همدان رشد شهری گسترده ای را تجربه کرده است که منجر به پیدایش و افزایش حاشیه ها در اطراف این شهر شده است. در این مقاله با استفاده از پیمایش های میدانی محقق در نواحی حاشیه شهر همدان در تابستان سال 1384 و پاییز 1387، داده های طرح توانمندسازی حاشیه نشینان، یافته های گزارش ارزیابی اجتماعی در طرح توسعه محلی، و نیز یافته های مطالعه جرائم زنان و جوانان در شهر همدان در سال 1389 سیمای حاشیه نشینی در شهر همدان مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته و در نهایت برخی توصیه های سیاستی جهت اداره بهتر حاشیه ها بر مبنای یافته های فوق ارائه شده است.
۱۲.

مسئله حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی با تاکید بر توان مندسازی آن

نویسنده:
منبع: جغرافیای انسانی سال دوم پاییز ۱۳۸۹ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: گرگان فقر شهری مهاجرت حاشیه نشینی اسکان غیررسمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷۸ تعداد دانلود : ۲۰۲۷
از پیامدهای صنعتی شدن و شهرنشینی شتابان، می توان به پدیده حاشیه نشینی و سکونت گاه های غیررسمی اشاره کرد. حاشیه نشینی شهری که شاید همزاد شهر و شهرنشینی باشد، در شرایط امروزین ابعاد بزرگتری یافته و یکی از مسائل مهم کشورها، به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته ، محسوب می شود. تحقیق حاضر بر پایه روش پیمایشی به اجراء درآمده است. جامعه آماری تحقیق را4786 خانوار ساکن در محلات حاشیه نشین شهر گرگان تشکیل داده اند. ابزار گردآوری اطلاعات ، پرسش نامه بوده و از مصاحبه نیز به عنوان ابزار تکمیلی استفاده شده است. داده های به دست آمده با استفاده از آزمون ناپارامتریک«کروسکال – والیس » و آزمون پارامتریک«تحلیل واریانس» تجزیه و تحلیل شده اند. ارزیابی نتایج آزمون روابط بین تعاملی بین متغیرهای عمده مورد بررسی مطابق با داده های به دست آمده مبیّن عدم وجود رابطه و تفاوت معنی داری بین متغیرهای وضع سواد، تعداد فرزندان، تعداد اعضای خانواده و علل مهاجرت با متغیر محل سکونت حاشیه نشینان می باشند ولی بین سایر متغیرهای تحقیق با متغیر محل سکونت رابطه معنی دار آماری مشاهده می گردد. بهسازی و نوسازی بافت های روستایی، برنامه ریزی جمعیت و مهاجرت، توسعه مسکن روستایی، بهسازی و ارتقای محلات و مناطق حاشیه نشین، نوسازی بافت های سکونت گاه های غیررسمی و احداث شهرک های جدید برای ساماندهی مجدد از جمله برنامه های راهبردی کلان در بخش توانمندسازی مناطق حاشیه نشینی است.
۱۳.

مهاجرت های قومی و تغییر ساختار اجتماعی شهرهای ایران

نویسنده:
منبع: آمایش محیط دانشگاه آزاد ملایر پاییز ۱۳۸۸ شماره ۶

کلیدواژه‌ها: مهاجرت حاشیه نشینی توسعه کالبدی اقوام شهرهای اقوام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۴۰ تعداد دانلود : ۱۵۰۳
در حال حاضر در سطح ملی، افزایش جمعیت شهری ناشی از مهاجرت های روستایی و عشایر متشکل از اقوام و طوایف مختلف و عوارض ناشی از آن یکی از دشواری ها و مشکلات در کشور ماست. پنج گروه قومی با فرهنگ و هویت های نسبتا مستقل در قالب جوامع روستایی یکجانشین، 161 ایل و 619 طایفه کوچ نشین در سرزمین ملی در حال ایجاد هویت جدیدی از شهرهای حاشیه ای ایران هستند که مرحله گذار از شهرهای دولت به شهرهای اقوام را طی می کنند. در طول 30 سال گذشته، شهرنشینی شتابان، مهاجرت های قومی را به داخل شهرها در مناطق حاشیه ای تشدید کرده و بخش اعظمی از اقوام، طوایف و گروه های قومی را به داخل شهرها فراخوانده است. تحلیل فضایی مهاجرت های درون شهرستانی، درون استانی و برون استانی حکایت از این نوع مهاجرت ها در مناطق قومی دارد. در این میان مهاجرت به مراکز استانی از همه چشمگیرتر است. این نوع مهاجرت تفاوت های آشکاری را با مهاجرت های سایر استان های مرکزی و تعدادی از استان های حاشیه ای مثل سواحل دریای خزر و خراسان نشان می دهد که بازخورد چندانی با شکل های قومی و معیشت های شبانی ندارند. بررسی ها از تغییر ساختار اجتماعی شهرها به همراه توسعه و گسترش کالبدی شهرهایی حکایت دارد که از شکل گیری هسته ها و کانون های اولیه آنها چندین دهه بیشتر نمی گذرد و در طول سه دهه اخیر به رشد چشمگیری از نظر تعداد جمعیت و گسترش کالبدی دست زده اند. لهذا ضرورت توجه مبرم و بنیادی به ساختار اجتماعی با توجه به این که تحولات شهری، روند تکاملی خود را با فرهنگ و همبستگی های متفاوت چگونه پشت سر خواهند گذاشت و آیا تعامل فرهنگی داخل شهرها و ایجاد زمینه های غالب برای ترویج مناسبات روابط سالم فرهنگی تا چه اندازه راه گشای جریانات اجتماعی است؟ از بررسی ها و مطالعات این مقاله می باشد. پژوهش در یک تحلیل تاریخی – تکوینی با استفاده از ابزارهای جدید و آمارهای موجود به انجام رسیده است. در حقیقت این مقاله در پی آن است که ضمن شناخت روند جریانات، یک نوع هماهنگی در قوانین مدنی، سیاسی و حکومتی و مبانی قوانین مدیریت شهری را پیشنهاد نماید تا موانع حاصل از تاثیر اَشکال اجتماعی را خنثی یا متعادل سازد.
۱۴.

پیامدهای فضایی شهر صنعتی کاوه بر شهر ساوه

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه ناحیه ای پاییز و زمستان ۱۳۸۳ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: توسعه توسعه پایدار قطب رشد حاشیه نشینی توسعه کالبدی شهر صنعتی پیامدهای فضایی ابعاد فضایی جدایی گزینی قومی توسعه غیرارگانیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸۸ تعداد دانلود : ۸۴۳
به دنبال اجرای سیاستهای عدم تمرکز فعالیتهای صنعتی در کلان شهر تهران و استقرار صنایع در شعاع 120 کیلومتری تهران، شهر صنعتی کاوه با هدف استفاده از اراضی غیرکشاورزی و تامین تاسیسات زیربنایی و خدمات رفاهی برای واحدهای صنعتی در سال 1352 ساخته شد. ایجاد شهر صنعتی مزبور، اثرات فضایی گسترده ای را برای شهر ساوه که در فاصله ده کیلومتری آن قرار دارد، بر جای گذاشت. پیامدهای اثرات یاد شده از دو زاویه قابل ملاحظه است،پیامدهای مثبت و پیامدهای منفی.توسعه صنعتی، ایجاد اشتغال ، افزایش سطح درآمد های عمومی و … از جنبه های مثبت این پیامدها قلمداد میگردد و رشد شتابان بیرویه شهر و سیل گسترده مهاجرتها، که عمدتاً از روستاها صورت میگیرد، و نبود امکانات و گرانی بخش زمین و افزایش بیرویه بهای مسکن و اجاره بها، جدایی گزینی قومی، حاشیه نشینی وخلق مشکلات زیست محیطی و … از پیامدهای منفی این توسعه محسوب میشود. نگارندگان در این پژوهش تلاش مینمایند ضمن بررسی موضوع به تجزیه وتحلیل پیامدهای یاد شده و ارائه رهنمود بپردازند.
۱۵.

کوتاه نگرشی بر ساخت و سازهای غیر مجازدر حاشیه شهر مشهد

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه ناحیه ای بهار و تابستان ۱۳۸۴ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: حاشیه نشینی کلان شهر مشهد ساخت و ساز غیر مجاز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۳ تعداد دانلود : ۸۲۷
حاشیه نشینی از جمله معضلاتی است که در حال حاضر نظام شهری غالب کشورهای در حال توسعه را به چالش کشیده است. بر پایه گزارش سازمانهای جهانی نظیر مرکز اسکان بشر سازمان ملل حدود یک ششم جمعیت جهان حاشیه نشین هستند. برآوردها حاکیست به سبب رشد شهر نشینی و گسترش فقر شهری شمار حاشیه نشینان تا سه دهه آینده دو برابر خواهد شد. ایران نیز تحت تاثیر موج مذکور جمعیت حاشیه نشین قابل ملاحظه ای دارد که اگر تدبیری عقلانی برای آن اندیشیده نشود نه تنها نظام شهری بلکه حاکمیت کشور را به مخاطره خواهد انداخت. یکی از مظاهر گسترش حاشیه نشینی به ویژه در کلان شهرها همچون مشهد، ساخت و سازهای شتابان و غیر مجاز است که نه تنها مدیریت کلان شهر مشهد را با چالش مواجه کرده است، بلکه خود نیز به دلیل عدم رعایت اصول فنی و مهندسی و شتاب در ساخت، استحکام لازم را ندارد. با توجه به تکتونیزه بودن منطقه و سابقه لرزه خیزی هر آینه احتمال فاجعه ای انسانی می رود.
۱۶.

بررسی تطبیقی حاشیه نشینی در شهرهای سبزوار، نیشابور، تربت حیدریه و گناباد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه ناحیه ای پاییز و زمستان ۱۳۸۷ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: اسکان غیر رسمی حاشیه نشینی ساماندهی استان خراسان رضوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۳۸۰
تحقیق حاضر، شناسایی محلات و مناطق حاشیه نشین را در چهار شهر استان خراسان رضوی ( گناباد، تربت حیدریه، نیشابور و سبزوار ) مورد بررسی قرار داده است. در همین راستا تاریخچه ی حاشیه نشینی در جهان ، تئوری ها و الگوهای مقابله با آن ، اقدامات مجامع بین المللی و تجربیات سایر کشورهای درگیر با پدیده ی حاشیه نشینی بررسی شده است. همچنین تحولات جمعیتی ایران واستان خراسان رضوی طی چند دهه ی اخیر به دلیل نقش تحرکات جمعیتی در شکل دهی پدیده ی مهاجرت مورد توجه قرار گرفته است. پس از این مرحله ابتدا از طریق به کارگیری شاخص های وزارت مسکن و شهرسازی و طراحی پرسشنامه و مصاحبه با مسؤولان محلی (شهرداری، فرمانداری و...) ، 23 محله ی حاشیه نشین در شهرهای مورد مطالعه شناسایی شدند، سپس با استفاده از پرسشنامه ( 1000 پرسشنامه ، به تفکیک 250 پرسشنامه برای محلات حاشیه نشین هریک از شهرها) تکمیل شد و اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از الگوهای آماری تحلیل شد. بر اساس مطالعات انجام شده در شهرهای نمونه ، رشد جمعیت شهری در این شهرها طی دوره 85-1375 برابر 2.28 درصد در سال است. نسبت جمعیت حاشیه نشین به کل جمعیت برابر با 15درصد می باشد که در شهر سبزوار این شاخص معادل 10.7 درصد ، در نیشابور 11.9 درصد ، در تربت حیدریه 16.5 درصد و درگناباد 21 درصد به دست آمده است . در مقایسه ای که با توجه به بیش از 20 شاخص اجتماعی، اقتصادی و کالبدی، شناسایی محلات حاشیه نشین صورت گرفته، مناطق مذکور با توجه به اولویت نیاز به توسعه، با استفاده از الگوی کلاستر و گزینه ی درختی اولویت بندی شدند. بر این اساس دو محله از شهر نیشابور ( رحمت آباد و سراب کوشک) و کلیه ی مناطق حاشیه نشین شهر سبزوار در اولویت توسعه و ساماندهی قرار دارند و محلات حاشیه نشین شهر گناباد در مقایسه باتربت حیدریه، نیشابور و سبزوار در اولویت توسعه قرار ندارند.(1)
۱۷.

حاشیه نشینان و ارتکاب جرایم اجتماعی مطالعه موردی: شهر یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشهای جغرافیای انسانی تابستان ۱۳۸۹ شماره ۷۲

کلیدواژه‌ها: فقر بیکاری حاشیه نشینی شهر یزد جرایم اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴۱ تعداد دانلود : ۹۷۰
حاشیه نشینی یکی از پیامدهای صنعتی شدن و رشد شهرها در کشورهای مختلف، اعم از توسعه یافته یا در حال توسعه است. حاشیه نشینی پدیده ای نامیمون و ناهمسو با سایر ابعاد جامعه تلقی می شود، چرا که به نوبه خود پیامدهای متعددی برای جامعه به دنبال دارد که یکی از مهم ترین آنها رشد انحراف اجتماعی است.هدف تحقیق حاضر بررسی رابطه حاشیه نشینی با ارتکاب جرایم اجتماعی در شهر یزد بوده است. فرضیه اصل تحقیق این است که بین وضعیت بد اقتصادی و معیشتی حاشیه نشینان و ارتکاب جرایم اجتماعی آنها رابطه وجود دارد. روش تحقیق از نوع پیمایشی بوده است. جامعه آماری تحقیق را کلیه خانوارهای ساکن در حاشیه شهر یزد تشکیل می داد. با توجه به پراکندگی متغیر اصلی تحقیق در پیش آزمون انجام شده و سطح اطمینان 95 درصد، نمونه ای به حجم 282 نفر از ساکنان مناطق حاشیه ای شهر یزد انتخاب و به صورت حضوری با آنها مصاحبه شد.طبق یافته های تحقیق بین بیکاری، درآمد خانواده و ارتکاب جرایم اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد. افراد بیکار و با درآمد پایین نسبت به افراد شاغل و افراد با درآمد بالا بیشتر مرتکب جرایم اجتماعی شده اند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که بین مهاجرت، تحصیلات پدر، تحصیلات مادر و ارتکاب جرایم اجتماعی رابطه معنی داری وجود ندارد. نتایج این تحقیق، همسو با نظریات قشربندی اجتماعی و به ویژه نظریه محرومیت و همچنین نظریه فشار است که مدعی است افراد به دلیل داشتن مشکلات اقتصادی و کمبود درآمد از یک سو و مقایسه خود با دیگرانی که در شهر هستند از سوی دیگر، تمایل زیادی به ارتکاب رفتار مجرمانه پیدا می کنند.
۱۸.

راهبردهای کالبدی کنترل حاشیه نشینی در شهر سبزوار

نویسنده:
منبع: پژوهش و برنامه ریزی شهری تابستان ۱۳۸۹ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: اسکان مجدد حاشیه نشینی بانک زمین بافت فیزیکی کمربند سبز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۱۴۰
رشد سریع شهرنشینی همراه با افزایش مهاجرت های روستا- شهری در ایران، بستر مساعدی برای شکل گیری مناطق حاشیه ای در پیرامون بافت فیزیکی شهرها فراهم نموده است؛ به گونه ای که پس از تجربه کلان شهرها، امروزه شهرهای متوسط کشور مانند سبزوار را با پیامدهای گوناگون خود تحت تأثیر قرار داده است. در این مقاله تلاش شد تا راهبردهای کالبدی که می تواند کنترل حاشیه نشینی را در این شهر در پی داشته باشد، ارایه شود. یافته ها نشان داد که نواحی حاشیه شهر سبزوار با حضور مهاجران بیشتر روستایی در سالیان اخیر توسعه کالبدی شدیدی را تجربه خواهد نمود به گونه ای که سطح کل بافت فیزیکی پنج هسته جمعیتی به حدود 130 هکتار خواهد رسید. با توجه به یافته ها، راهبردهایی مانند طرح اسکان مجدد و جابه جایی ناخواسته، طرح سامان دهی شبکه ارتباطی پیرامون شهر، طرح کمربند سبز پیرامون شهر، طرح ایجاد بانک زمین و شناسایی املاک رها شده و طرح ایجاد ستاد نظارت بر ساخت و ساز و جلوگیری از بورس بازی زمین ارایه شده است.
۱۹.

بررسی وضعیت اشتغال و بیکاری در ایران طی سال های 1389-1335(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد یاس بهار ۱۳۹۰ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: اشتغال بیکاری نیروی انسانی مهاجرت حاشیه نشینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳۰۹ تعداد دانلود : ۱۱۰۵۱
موضوع اشتغال و دستیابی افراد به شغل مورد نظر از اساسی ترین نیازهای یک جامعه محسوب می شود. یکی از اهداف کلان توسعه در اغلب کشورها و از جمله کشور ما، کاهش بیکاری و توسعه فعالیت های شغلی است. بیکاری به عنوان یک پدیده مخرب اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی مطرح بوده و رفع آن همواره، از جمله دغدغه های اساسی برنامه ریزان بوده است. بدین روی، بهره برداری کامل و مناسب از منابع انسانی هر کشور باید به عنوان یکی از اهداف راهبردی توسعه در نظر گرفته شود. بیکاری، حال یکی از نامطلوب ترین پدیده های اقتصادی و اجتماعی است که پیامدهای منفی و ناگواری را در زمینه های مختلف به دنبال دارد. در سال های اخیر و به ویژه در حال حاضر، اقتصاد ایران به ویژه در روستاها به شکل بحرانی گریبانگیر این معضل می باشد؛ مسئله ای که باعث می شود هر ساله نیروی انسانی فعال و بیکار موجود در روستاها راهی شهرها (ناکجاآباد) شوند. شهرهایی که خود از این جنبه، مشکلات کمی ندارند، با ورود این گروه از مهاجرین ؛ مشکلات آن دو چندان شده و علاوه بر معضل بیکاری، مشکلات دیگری مثل حاشیه نشینی، فساد، ترافیک و .... گریبانگیر آن می شود. بنابراین راه حل اصلی این مشکل در روستاهاست که باید به طور اصولی حل و فصل شود، لذا بایستی مبارزه با بیکاری و حل مسئله اشتغال در راس برنامه های کشور قرار گیرد. مقاله حاضر به دنبال شناخت و ریشه یابی وضع موجود بیکاری و اشتغال کشور از سال 1335 تا 1389 بوده و همچنین به بررسی میزان اشتغال در بخش های سه گانه اقتصادی پرداخته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که طبق آخرین آمار (بهار 1389) استان های خراسان شمالی، مرکزی و آذربایجان شرقی به ترتیب با 4/5، 3/10 و 4/10 درصد دارای نرخ بیکاری پایین و استان های فارس، لرستان و اردبیل به ترتیب با 3/21، 1/16 و 15 درصد دارای نرخ بیکاری بالا می باشند. نرخ بیکاری کشور در سال 1385 طبق آمار رسمی مرکز آمار 2/11درصد بوده است و در حال حاضر طبق آمار سه ماهه اول سال جاری نرخ بیکاری به 6/14 درصد رسیده که نسبت به سال 1385 میزان آن 4/3 درصد افزایش داشته است که حاکی از میزان بالای بیکاری در کشور می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که هر چند نرخ بیکاری در برخی استان ها کاهش محسوسی را نشان داده، ولی با این حال نرخ بیکاری در کشور رقم بالایی را نسبت به کشورهای توسعه یافته و بیشتر کشورهای در حال توسعه دارد و دلیل آن رشد روز افزون جمعیت و افزایش عرضه نیروی کار و همچنین پایین بودن ظرفیت های تولید می باشد. روش مطالعه این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و کمی و شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و با استناد به آمارهای رسمی مرکز آمار ایران و مبتنی بر اسناد و مدارک می باشد.
۲۰.

برخی عوامل موثر بر ارتکاب جرم زنان: مطالعه نمونه هایی از زنان در شهر اهواز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران سال چهارم تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: زنان زندانی اهواز حاشیه نشینی جرم زنان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱۴ تعداد دانلود : ۱۳۵۰
پژوهش حاضر عوامل موثر بر ارتکاب جرم را در بین زنان حاشیه نشین و زنان مجرم زندانی در اهواز بررسی می کند. زنانی که در مناطق مرکزی (غیرحاشیه ای) شهر زندگی می کنند به عنوان گروه گواه در نظر گرفته شده اند. واحد تحلیل در ای ن تحقیق فرد بوده است و حجم نمونه شامل 200 نفر از زنان عادی و مجرم بالای 18 سال شهر اهواز است که با استفاده از شیوه نمونه گیری طبقه ای انتخاب شده اند. در سطح استنباطی از آزمون خی دو و رگرسیون لجستیک و هم چنین ضرایب فی، کندال، کرامرز و ضریب همبستگی استفاده گردیده است. یافته ها نشان می دهد بین متغیرهای مستقل (نوع منزل مسکونی، تحصیلات، وضعیت اشتغال، شغل پدر، طبقه اجتماعی و محل سکونت [حاشیه و غیرحاشیه]) با متغیر وابسته (ارتکاب جرم) رابطه معنی داری وجود دارد و فقط متغیر محل تولد با متغیر وابسته هیچ گونه رابطه معناداری را نشان نمی دهد.