زمینه اقتصادی

از اواسط دوره صفوی با اوج گرفتن مراودات تجاری و فرهنگی ایران با غرب، تحولی اساسی در شیوه نمایش «فضا» در نقاشی ایرانی پدیدار شد. از این زمان «پرسپکتیو» به شیوه هایی گوناگون در نقاشی ایرانی به کار بسته شد که تا دوران معاصر تأثیری عمیق بر فضای نقاشی ایرانی داشت. خاستگاه تاریخی این تکنیک رنسانس اروپایی بود، بنابراین ورود این تکنیک به نقاشی ایرانی می تواند تصویرگر نخستین بارقه های تأثیرات غرب مدرن بر نقاشی ایرانی باشد. مسئله این مقاله «چگونگی پذیرش تکنیک پرسپکتیو خطی در نقاشی متأخر صفوی» است. برخی صاحب نظران به وجود زمینه ای اقتصادی در انقلاب علمی و فرهنگی رنسانس قایل هستند. از این منظر پیدایش این تکنیک در نقاشی نیز وابسته به آغازین مراحلِ رشد شیوه تولید سرمایه داری است. هدف این مقاله تفسیر شکل ویژه کاربست این تکنیک در نقاشی متأخر صفوی در پیوند با زمینه اقتصادی آن دوران است. این تفسیر رویکردی «اقتصادی» دارد و بر اساس روش «همتایی » انجام شده است.  این روش مبتی تشخصی گونه ای شباهت ساختاری میان صورت بندیِ اقتصادی و اشکالِ فرهنگی و هنری است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تکنیکِ پرسپکتیو در نقاشی متأخر صفوی به گونه ای ناقص و منطقه ای اجرا شده است و نقاشان ایرانی «خواستی» برای کاربست دقیق و فراگیر آن بر فضای آثارشان نداشتند. در زمینه اقتصادی نیز در همین زمان به دنبالِ تمرکزگرایی قدرت در حکومت صفوی (مخصوصاً از زمان شاه عباس) و انحصاری تر شدن «اقتصاد» شرایط برای به ظهور کارگران آزاد و تجار مستقل به عنوان ملزومات مناسبات تولیدی سرمایه داری فراهم نشد؛ بنابراین فرهنگ «کمی باور» مبتنی بر آن شیوه تولید نیز امکان رشد نیافت. علی رغم آشنایی و نیاز دستگاه حکومت صفوی به کالاهای تکنولوژیکِ غرب، «شیوه تولید» این کالاها در این زمان نتوانست در اقتصاد ایران ریشه بدواند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که کاربست تکنیک پرسپکتیو در نقاشی ایرانی به صورت ساختاری مشابه نحوه ورود و مصرف این کالا های تکنولوژیک است؛ یعنی نگاه پرسپکتیوی در نقاشی ایرانی نتوانست «درونی» و «فراگیر» شود. اگر «پرسپکتیو» در نقاشی رنسانس نمادی از اقتصاد سرمایه داری در مرحله ای خاص از رشد آن است؛ این تکنیک در نقاشی ایرانی تنها «بازنمایی» آن نماد است. بازنمایی نمادی که با زمینه اقتصادی خود پیوندی ندارد. در این زمینه کاربست پرسپکتیو خطی در نقاشی متأخر صفوی را می توان گونه ای «بازنمائی مضاعف» تعبیر کرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش سرمایه فرهنگی در گرایش به کارهای دولتی انجام گردید. روش پژوهش حاضر توصیفی است و جامعه ی مورد مطالعه 384 نفر از کارکنان بخش دولتی در شهر تهران بودند که بر اساس نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. پرسشنامه های مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه ی استاندارد سرمایه ی فرهنگی بوردیو و پرسشنامه ی پژوهگر ساخته ی گرایش به مشاغل دولتی است. یافته های به دست آمده از پرسشنامه های پژوهش توسط نرم افزار SPSS21 و آزمون های آماری رگرسیون خطی، همبستگی پیرسون و همبستی جزئی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که سرمایه ی فرهنگی بر گرایش به کارهای دولتی تاثیرگذار است. بین سرمایه ی فرهنگی تجسم یافته و عینیت یافته با گرایش به کارهای دولتی رابطه ی معنی داری وجود ندارد اما بین سرمایه ی فرهنگی نهادینه شده و گرایش به کارهای دولتی رابطه ی معنی داری مشاهده گردید. همچنین، مشاهده شد که سرمایه ی فرهنگی با توجه به زمینه ی اقتصادی و خانوادگی بر گرایش به کارهای دولتی تاثیرگذار است اما سرمایه ی فرهنگی با توجه به زمینه ی اجتماعی تاثیری بر گرایش به کارهای دولتی نداشت.احساس نیاز به شغل خاص باعث می شود که آن شغل برای فرد با ارزش شود. در جوامع جهان سوم، وقتی پدیده های جدید با روش های مختلف از خارج وارد می شوند یک تغییر ناگهانی در نظام اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی روی می دهد.