ساخت زبانی

از ویژگیهای بسیار برجسته و سرآمد سروده‌های حافظ، ساختار بسیار استوار و هندسه بسیار سنجیده و بهنجار آنهاست. در این هندسه سنجیده و بهنجار، واژه ها و سازه ها از میان واژگان همرده چنان هشیارانه و استادانه گزینش شده و چنان تردستانه و شیرینکارانه از پی هم آمده و چنان سنجیده و اندازه گیری شده، همنشین گشته است که دستکاری و دگرگون سازی هنری را بر نمی تابد و بسیار کم پیش می آید که بتوان بر این ساختار سنجیده انگشت نهاد و اما و اگری پیش آورد یا واژه‌ای را با واژه ای همخوان دیگری جا به جا کرد و به هندسه سنجیده و بهنجار آن آسیبی نرساند و پاره ای از خرده کاریهای هنری آن را از دست نداد. در این گفتار که با درآمدی در باره ساخت، ساخت زبانی و ساخت هنری آغاز شده است، کوشیده ایم با یاد کرد نمونه هایی از سرودهای حافظ، گوشه هایی از هندسیه سنجیده و دگرگون ناپذیر سخن او را بازنماییم.

ادب ورزی به عنوان یک پدیده مهم، به عملکرد مثبت ارتباط زبانی منجر شده و از بنیادی ترین عناصر ارتباطی در قرآن کریم بوده و در ساخت و بافت زبانی این کتاب آسمانی نمودی واضح داشته است. مقاله حاضر به روش توصیفیتحلیلی با بهره گیری از نظریه ادب «براون و لوینسون» که متکی بر تبیین انتخاب استراتژی خاص در ارتباطات زبانی است، به بازنمود ادب زبانی در قرآن کریم پرداخته است تا به عنوان الگویی تمامعیار برای پیاده سازی سبک بیانی ممتاز در تعاملات گفتمانی بین اثنینی براساس سبک زندگی اسلامی شایان توجه قرار گیرد. یافته های پژوهش نشان دادند براساس نظریه ادب «براون و لوینسون» ساخت های زبانی عرض و تحضیض، استفهام، کنایه، تقلیب و حسن اسناد ازجمله مهم ترین ساخت هایی هستند که قرآن کریم به عنوان الگوی بیانی مطرح کرده و برای اثرگذاری و اقناع هرچه بیشتر و نفوذ در عقل و وجدان مخاطب، در گفتمان خود از آنها بهره گرفته است و می توان اذعان کرد قرآن کریم ضمن توصیه به حفظ وجهه مخاطب که یکی از مهم ترین اصول و راهبردهای نظریه ادب «براون و لوینسون» محسوب می شود، در ساخت زبانی خود نیز نسبت به این اصل مهم پایبند بوده و ادب ورزی در بافت زبانی گزاره های گفتاری نمودی واضح داشته است.